Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Side 44

42
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
þannig sér það hvað virkar og hvað virkar ekki.
Í kennaranámi læri fólk auðvitað ýmislegt
en þetta „ýmislegt“ skolast yfirleitt af því í
skólastofunni. Ef marka má Lortie, þá er fólk
yfirleitt búið að læra að kenna áður en það
byrjar í kennaranámi!
Niðurstöður Lortie komu mörgum í opna
skjöldu. Yfirleitt voru menn þeirrar skoðunar
að æðri menntun á borð við þá sem tíðkaðist í
kennaraskólum hefði jákvæð og uppbyggjandi
áhrif á stúdenta og dygði þeim til góðra verka
á vettvangi skólans. Raunar bentu kannanir
sem gerðar voru meðal kennaranema, bæði
í Bandaríkjunum og Bretlandi, í þessa átt:
námið virtist hreyfa við þeim, þeir virtust
yfirleitt verða hrifnir af nýjum og framsæknum
hugmyndum um skólastarf og gagnrýnir á
hefðbundna starfshætti í skólum. En ekki er allt
sem sýnist. Aðrar kannanir gáfu til kynna að
þessar viðhorfsbreytingar hjá kennaranemum
ristu ekki dýpra en svo að þegar þeir fóru
að kenna í vettvangsnámi urðu þeir aftur
hallir undir hefðbundin viðhorf til skólastarfs.
Zeichner og Tabachnick (1981) segja frá
þessu í grein sem oft er vitnað til og ber
yfirskriftina „Skolar reynsla á vettvangi burt
áhrifum kennaramenntunar?“2 Spurningunni
svara þeir hvorki játandi né neitandi, benda
á að málið sé margþætt og kalli á frekari
rannsóknir. Hugsanlegt er, segja þeir, að Lortie
hafi rétt fyrir sér, að fólk læri í raun að kenna
áður en það byrjar formlegt kennaranám og
að námið hafi þess vegna takmörkuð áhrif.
En hitt er líka möguleiki, bæta þeir við, að
kennaranámið hafi í raun áhrif á kennaranema
en ekki þau „frelsandi“ áhrif sem margir
telja sér trú um heldur gagnstæð áhrif: ýti
undir hefðbundnar hugmyndir um nám og
kennslu. Þeir benda á að í kennaraskólum sé
iðulega djúp gjá á milli þess sem boðað er
og þess sem gert er, milli þeirra fræða sem
kennd eru og þeirra starfshátta sem viðhafðir
eru. Kennaraskólar eru iðulega framsæknir
í orði en íhaldssamir á borði. Kennaranemar
upplifa í kennaraskólanum álíka starfshætti
og þeir upplifðu áður en þeir hófu formlegt
kennaranám og þetta getur haft meiri áhrif á
þá en það sem þeir heyra eða lesa um. Standist
þetta blasir við sá möguleiki að almennir
skólar og kennaraskólar leggist í raun á eitt
um að viðhalda hefðbundnum viðhorfum og
rótgrónum kennsluháttum. Í ljósi þessa spyrja
Zeichner og Tabachnick í lok greinar sinnar hvort
ekki sé tímabært að kennarar í kennaraskólum
taki sína eigin starfshætti til skoðunar. Margir
tóku þessari áskorun og um það bil áratug
seinna, árið 1992, var stofnaður sérstakur
hópur um þetta málefni innan Bandarísku
samtakanna um menntarannsóknir (AERA:
American Educational Research Association).
Hópurinn kallar sig sjálfskoðunarhópinn (self-
study interest group) og er nú meðal stærstu
áhugahópa innan AERA (Bullough og Pinnegar,
2001). Heitið (self-study) endurspeglar þá
afstöðu hópsins að lykilatriði sé fyrir þá sem
kenna kennaranemum að horfa gagnrýnum
augum á eigin starfshætti. Hvernig er kennt,
segja fulltrúar þessa hóps, hefur ekki síður og
jafnvel meiri áhrif á kennaranema en hvað er
kennt.
Skrif Lortie (1975) og Zeichner og
Tabachnick (1981) vekja áleitnar spurningar
um kennaranám: Hvar og hvernig lærir fólk
í raun að kenna? Er hugsanlegt að fólk læri
að kenna áður en það hefur formlegt nám
í kennaraskóla? Er hugsanlegt að formlegt
kennaranám hafi í raun lítil áhrif á verðandi
kennara? Er hugsanlegt að jafnvel þó
kennaranemar verði (sumir) hallir undir ný
viðhorf og nýja starfshætti þá skolist þetta af
þeim á vettvangi skólans?
Ljóst má vera að svör manna við spurningum
af þessu tagi markast af því hvaða hugmyndir
þeir gera sér um nám almennt og starfsnám
sérstaklega. Fram undir 1980 var sú hugmynd
helst við lýði að akademískt greinatengt nám
snerist um yfirfærslu þekkingar. Á árunum
upp úr 1980 fór hugsmíðahyggja að láta á
sér kræla og varð brátt ríkjandi afstaða í
mörgum kennaraháskólum. Samkvæmt
Að kenna í ljósi fræða og rannsókna
2 Enski titillinn er : Are the effects of univerity teacher education ‘washed out’ by school experience?