Gerðir kirkjuþings - 2007, Qupperneq 14

Gerðir Kirkjuþings 2007
Ávarp dóms- og kirkjumálaráðherra Björns Bjarnasonar
Fullnaðarvald þjóðkirkju
Ég vil þakka gott og ánægjulegt samstarf við biskup íslands og vígslubiskupa og aðra
þjóna kirkjunnar á liðnu ári.
Þegar við komum hér saman á síðasta ári, kynnti ég niðurstöðu
samningaviðræðna ríkis og kirkju um prestssetur og boðaði, að ég myndi flytja
frumvarp til laga um staðfestingu á því, enda veitti kirkjuþing málinu brautargengi.
Allt gekk þetta eftir og alþingi samþykkti frumvarpið 17. mars 2007.
Ég ætla ekki að árétta mikilvægi þessarar niðurstöðu hér. Hún hefur enn orðið
til þess að auka sjálfstæði kirkjunnar og ræður hún nú öllum innri málum sínum, eins
og að hefur verið stefnt allt frá því ísland fékk heimastjórn og fyrstu lögin um
samskipti ríkis og kirkju voru sett fyrir réttum 100 árum, það er árið 1907.
í aðdraganda þeirrar lagasetningar var samið frumvarp til laga um kirkjuþing
fyrir hina íslensku þjóðkirkju og varð það til innan nefndar, sem skipuð var í mars
1904 til að koma fram með tillögur um „hagkvæma skipun kirkjumálanna, er veiti
þjóðkirkjunni slíkt sjálfstæði og sjálfstjóm í sínum eigin málum, sem hún eftir eðli
sínu og 45. gr. stjórnarskrárinnar [nú 62. gr.] á heimtingu á og þarfnast til þess að geta
fullnægt ákvörðun sinni,“ eins og það er orðað í erindisbréfi nefndaiinnai'.
í áliti meirihluta þessarar nefndar segir meðal annars: „Vér verðum að líta svo
á, að það hafi aldrei verið tilætlun löggjafans, að kirkjan skyldi vera studd og vernduð
af ríkinu svo sem dauð stofnun og ómyndug, er ekki hefði neinar óskir fram að bera
og ekkert skyn bæri á eigin þarfir sínar, heldur hafi það verið tilætlunin, að hið
opinbera styddi og verndaði þjóðkirkjuna sem lifandi stofnun, með því að láta hana
sjálfa ráða sem mestu um eigin mál.“
Nefndarmenn veltu fyrir sér stöðu kirkjunnar gagnvait konungi og sem
þjóðkirkja yrði hún að sjálfsögðu að vera háð „æðsta höfðingja ríkisins“, svo að hann
hefði í höndum fullnaðarvald í stjórn kirkjumálanna ekki aðeins hinna ytri og
sameiginlegu mála, heldur einnig hinna innri eða kirkjulegu sérmála. Með því að
svipta konunginn þessu valdi, riði hin lúterska kirkja í bága við sína sögulegu hefð.
Kirkjan sem þjóðkirkja gæti á hinn bóginn ekki unað því, að innri málum
hennar, sérmálum, sem snertu guðsdýrkun einstaklinga í safnaðarfélaginu og hið
andlega líf yfirleitt, væri ráðið til lykta að henni fornspurðri ef til vill af manni, sem
engin trygging væri fyrir, að bæri nægilegt skyn á þarfir hennar eða væri það nokkurt
áhugamál, að hagur kirkjunnar stæði með blóma.
Hún gæti ekki unað því fyrirkomulagi, að hægt væri að neyða upp á hana
ráðstöfunum snertandi innri mál hennar, sem gætu orðið henni til tjóns og til hnekkis
hinu andlega lífi hennar. Þess vegna væri það ósk kirkjunnar, að hin kirkjulegu sérmál
yrðu lögð undir atkvæði kirkjuþings - að kirkjunni yrði veitt samþykktai'vald í sínum
inmi málum og þeim hvorki ráðið til lykta að kirkjunni fornspurðri, né beint á móti
vilja og óskum kirkjunnar.
Nefndarmenn sögðust ekki vilja draga nein völd úr hendi alþingis, það yrði að
hafa öll ytri mál þjóðkirkjunnar til meðferðar meðan hún sem þjóðkirkja stæði í
sambandi við ríkið og nyti vemdar og stuðnings hins opinbera. Og hvað snerti það fé,
sem alþingi kynni að leggja til þjóðkirkjunnar, yrði það að álítast harðla eðlileg og
réttmæt krafa, að kirkjunni sjálfri, sem þekkti best alla sína hagi, yrði þar veitt
ráðstöfunarvald í líkingu við það, sem ýmsum öðrum og minni félögum væri veitt, án
þess að nokkur liti svo á, sem það bryti í minnsta máta í bága við rétt
fj árveitingavaldsins.
12