Peningamál - 01.02.2003, Blaðsíða 21

Seðlabankans fyrir þetta ár er svipuð spám sér-
fræðinga á fjármálamarkaði, eins og kemur fram í
rammagrein 2 á bls. 19, en spá bankans fyrir næsta ár
er nokkru lægri.
Ástæður þess að verðbólga helst tiltölulega lítil út
spátímabilið eru nokkrar. Gengi krónunnar helst hátt
og atvinnuleysi framan af tímabilinu er nokkru meira
en líklegt er að lág og stöðug verðbólga krefjist.
Framleiðsluspenna er hverfandi og ágætt jafnvægi
virðist ríkja í þjóðarbúskapnum, sérstaklega á árinu
2004, en þróun á vinnumarkaði og fleira bendir til
nokkurs slaka á þessu ári. Sé litið lengra fram á
veginn eru hins vegar nokkrar blikur á lofti. Verð-
bólga gæti aukist tiltölulega hratt bregðist peninga-
stefnan ekki við þegar áhrifa umsvifa í tengslum við
stóriðjuframkvæmdir fer að gæta af auknum þunga.
Nánar er fjallað um áhrif framkvæmdanna og mögu-
leg viðbrögð við þeim í viðauka.
Töluverð óvissa ríkir um gengisþróunina...
Einn mesti óvissuþátturinn í verðbólguspánni er
þróun gengis krónunnar. Gengið hefur hækkað tölu-
vert undanfarið og þær raddir heyrast að það sé orðið
of hátt miðað við ytri skilyrði þjóðarbúsins. Líklegt
er að gengishækkunin sé að hluta til sprottin af
væntingum fjárfesta um áhrif stóriðjuframkvæmda á
gengi krónunnar á næstu árum. Markaðsaðilar kunna
þó að ofmeta áhrifin, t.d. hafi þeir ekki gert sér fulla
grein fyrir því að meginþungi framkvæmda og gjald-
eyrisinnstreymis verður ekki fyrr en á árunum 2005
og 2006. Þá er einnig hugsanlegt að þeir vanmeti
undirliggjandi slaka sem þróast hefur í hagkerfinu á
síðustu mánuðum. Breytist væntingar fjárfesta gæti
gengi krónunnar veikst aftur. Þegar nær dregur stór-
iðjuframkvæmdunum má hins vegar ætla að líkur á
gengishækkun krónunnar aukist. Á móti kemur að
líklegt er að styrkingin verði talin tímabundin og það
ætti á framsýnum markaði að draga úr hversu mikil
hún verður.
... og um horfur í heimsbúskapnum
Óvissan í heimsbúskapnum er einnig mikil. Efna-
hagsbatinn er hægari en vænst var og hugsanleg
stríðsátök í Írak auka á óvissuna. Olíuverð hefur
hækkað nokkuð undanfarið vegna vaxandi hættu á
stríðsátökum, en yfirlýsing OPEC-ríkja um aukna
olíuframleiðslu gæti haldið hækkunum í skefjum.
Innlend eftirspurn næstu mánaða kynni að vera
ofmetin en vanmetin til lengri tíma litið
Frá því að Seðlabankinn birti síðustu verðbólguspá
sína hafa vísbendingar um slaka á innlendum vinnu-
markaði orðið ljósari og horfurnar á þessu ári versn-
að. Þetta á sinn þátt í því að nú er spáð minni verð-
bólgu á þessu ári en í nóvember. Hugsanlegt er hins
vegar að þjóðarbúskapurinn sé enn veikari en gert er
ráð fyrir í meginspánni. Verði meiri slaki á vinnu-
markaði en gert er ráð fyrir í spánni mun það hafa
áhrif á innlenda eftirspurn, t.d. eftirspurn eftir hús-
næði. Dragi úr eftirspurn eftir húsnæði gæti það leitt
til lægra húsnæðisverðs og haft viðbótaráhrif á eigna-
stöðu heimila. Þótt ákveðin rök séu fyrir því að
innlend eftirspurn geti orðið veikari en reiknað er
með í spánni virðist hættan á því vart nægilega mikil
til þess að ástæða sé til að taka sérstaklega tillit til
þess í áhættumatinu. Verð íbúðarhúsnæðis hefur til
dæmis hækkað hratt að undanförnu, eins og áður
hefur komið fram, sem bendir ekki til þess að
umskipti séu í nánd á húsnæðismarkaði.
Hins vegar má færa rök fyrir því að meiri líkur
séu á að verðbólgan verði meiri en spáð á síðari hluta
spátímabilsins en að hún verði minni, þ.e.a.s. að
innlend eftirspurn verði öflugri en gert er ráð fyrir í
meginspánni, t.d. ef opinberar framkvæmdir yrðu
meiri en gert er ráð fyrir. Alþingiskosningar eru á
þessu ári og áhrif stóriðjuframkvæmda á væntingar
heimila og fyrirtækja gætu orðið meiri en reiknað er
með. Nokkur óvissa er einnig um umsamdar launa-
hækkanir á næsta ári, því að kjarasamningar stærstu
launþegahópa á almennum vinnumarkaði eru lausir
um og upp úr næstu áramótum.
Spáóvissan samhverf til skamms tíma en meiri líkur
eru á frávikum upp á við til lengri tíma litið
Á heildina litið virðast svipaðar líkur á því að verð-
bólga eitt ár fram í tímann verði minni en í meginspá
bankans og að hún verði meiri. Óvissa um gengis-
þróun og framvindu alþjóðlegra efnahagsmála er
mikil, en ekki verður fullyrt hvort líklegra sé að frá-
vikin hafi jákvæð eða neikvæð áhrif á verðbólguna.
Þótt líklegra sé að lægðin í innlendri eftirspurn sé
vanmetin til skamms tíma, virðist ekki ástæða til að
hliðra óvissumatinu niður á við að þessu sinni. Hins
vegar eru taldar meiri líkur á að eftir tvö ár verði
verðbólga meiri en í meginspánni en að hún verði
minni. Er þá litið til hugsanlegs vanmats á áhrifum
20 PENINGAMÁL 2003/1