Peningamál - 01.02.2003, Blaðsíða 63

hreina gjaldeyrisstöðu bankans. Áfram er sá mögu-
leiki þó fyrir hendi að bankinn komi inn á markaðinn
telji hann það stuðla að markmiðum peningastefn-
unnar eða ef hann telur að gengissveiflur geti ógnað
fjármálalegum stöðugleika.
6.2. Ákvarðanir um inngrip og markmið þeirra
Ákvarðanir um inngrip eru teknar af bankastjórn
Seðlabanka Íslands að fenginni ráðgjöf sérfræðinga
bankans. Hún tekur ákvarðanir um hversu stór
inngripin skuli vera og yfir hvaða tímabil gripið skuli
inn í markaðinn. Framkvæmd inngripa er hins vegar
í höndum peningamálasviðs Seðlabankans. Peninga-
málasvið fylgist einnig með daglegum hreyfingum á
markaðnum og á samskipti við viðskiptavaka.
Markmið inngripa Seðlabankans breyttust með
breytingum á umgjörð peningastefnunnar. Fram til
27. mars 2001 var millimarkmið peningastefnu
Seðlabankans að halda gengi krónunnar gagnvart
meðaltali erlendra gjaldmiðla innan ákveðinna vik-
marka. Fram til 6. september 1995 voru vikmörkin
±2¼% frá miðgildi en þá voru þau víkkuð í ±6%. Þau
voru síðan víkkuð aftur í ±9% 14. febrúar 2000, áður
en þau voru endanlega aflögð þann 27. mars 2001,
eins og áður hefur komið fram. Þá var gengi krón-
unnar sett á flot og tekið upp formlegt verðbólgu-
markmið sem meginakkeri peningastefnunnar.
Augljóst er að á meðan Seðlabankinn studdist við
fastgengisstefnu var meginmarkmið inngripa bank-
ans að tryggja að gengi krónunnar héldist innan áður-
nefndra vikmarka. Framan af átti bankinn þó töluvert
meiri viðskipti en líklega hefði þurft til að tryggja
þetta en það endurspeglar þá staðreynd að innlendur
gjaldeyrismarkaður var mjög vanþróaður og þoldi
vart miklar gengissveiflur, þótt þær hefðu rúmast
innan vikmarkanna. Eftir því sem vikmörkin voru
víkkuð og gjaldeyrismarkaðurinn þroskaðist gat
bankinn hins vegar einbeitt sér í æ ríkari mæli að því
að tryggja litla og stöðuga verðbólgu og um tíma
hvarf bankinn algerlega út af markaðnum. Hann kom
þó aftur inn á markaðinn til að hemja gengislækkun
krónunnar og verja vikmörk fastgengisstefnunnar þar
til að þau voru aflögð. Eftir að bankinn tók upp verð-
bólgumarkmið er ljóst að hlutverk inngripa sem
stjórntækis í peningamálum hefur stórlega minnkað.
Seðlabankinn hefur lýst því yfir að inngrip verði ein-
göngu notuð telji bankinn að gengisþróunin geti ógn-
að verðbólgumarkmiðinu eða óeðlilegar gengis-
sveiflur tefli fjármálalegum stöðugleika í hættu. Inn-
grip verða því ekki notuð til að verja ákveðið gengis-
stig, eins og tíðkaðist þegar bankinn fylgdi fast-
gengisstefnu.
6.3. Framkvæmd inngripa Seðlabankans
Inngrip Seðlabankans hafa fram til þessa eingöngu
farið fram í gegnum síma. Þegar bankinn kemur
beint inn á markaðinn er hringt í alla viðskiptavaka í
einu og þeir beðnir um verðtilboð í viðmiðunarupp-
hæð markaðarins. Það er þó ekkert því til fyrirstöðu
að Seðlabankinn biðji um verðtilboð í aðrar upphæð-
ir þótt það hafi ekki verið gert undanfarin ár. Seðla-
bankinn getur átt viðskipti við viðskiptavaka jafn oft
og hann telur nauðsynlegt. Um leið og bankinn á við-
skipti á gjaldeyrismarkaði (í beinum inngripum)
hreyfast verðtilboð viðskiptavaka og með því að eiga
viðskipti við alla í einu er verið að stuðla að jafnræði
milli þeirra.20
Eins og getið var um að framan geta seðlabankar
notað fleiri en eina aðferð til þess að grípa inn á
gjaldeyrismarkaði. Seðlabanki Íslands hefur nær ein-
göngu átt stundarviðskipti við viðskiptavaka.
Á þessu eru tvær undantekningar en bankinn hefur
einu sinni gert framvirkan samning við viðskiptavaka
og í eitt skipti gjaldeyrisskiptasamning. Eins og fjall-
að er um í rammagrein 3 var í báðum þessum tilfell-
um um einstök viðskipti við einn markaðsaðila að
ræða. Sumir seðlabankar koma inn á gjaldeyris-
markað á ákveðnum tíma dags. Seðlabanki Íslands
hefur ekki gert slíkt, fyrir utan þá endurkaupaáætlun
sem lýst er í rammagrein 3, og er ákvörðun um
tímasetningu tekin í hvert skipti sem bankinn á
viðskipti á markaðnum.
Seðlabankinn hefur ekki greint frá inngripum á
skipulegan hátt. Í stöku tilfellum hefur bankinn sent
frá sér fréttatilkynningu eftir að inngrip hafa átt sér
stað. Einnig hefur bankinn fjallað um þau í ritum
62 PENINGAMÁL 2003/1
20. Þetta er ólíkt því sem t.d. bandaríski seðlabankinn gerir, en hann á
eingöngu viðskipti við hluta markaðsaðila þegar hann kemur inn á
markaðinn. Markaðsaðilum er síðan gert að miðla þessum upp-
lýsingum út á markaðinn. Þetta er hins vegar ekki einhlítt og fer eftir
því hvort mótaðilinn er viðskiptabanki eða gjaldeyrismiðlari en sá
síðartaldi þarf ekki að gefa upp að sá sem leggur fram pöntun á
gjaldeyrismarkaði sé seðlabankinn. Rannsóknir benda jafnframt til
þess að þótt seðlabankinn noti viðskiptabanka sem mótaðila, þarf það
ekki að tryggja að upplýsingar um inngripin dreifist jafnt milli allra
markaðsaðila samtímis og því hafi sá mótaðili sem er valinn forskot á
upplýsingar um tíma. Sjá Baillie, Humpage og Osterberg (1999).