Peningamál - 01.02.2003, Blaðsíða 54

þeirra hafi minnkað.9 Vissulega er hægt að vísa í
tilvik þar sem stýfð inngrip virðast hafa heppnast,
þótt erfitt sé að meta með vissu hvort árangurinn stafi
af inngripunum eða af einhverju öðru. Sem dæmi má
nefna lækkaði Bandaríkjadalur um u.þ.b. 20% næstu
sex mánuði (viðskiptavegið gengi) eftir Plaza-
samninginn svokallaða í september 1985, þar sem
G-5-ríkin (Bandaríkin, Bretland, Frakkland, Japan og
Þýskaland) gerðu með sér samning um að reyna að
knýja fram lækkun dalsins sem þótti hafa hækkað um
of. Plaza-samningnum var síðan fylgt eftir með nýrri
viljayfirlýsingu, kenndri við Louvre í Frakklandi, þar
sem G-7-ríkin (G-5 að viðbættum Ítalíu og Kanada)
skuldbundu sig að draga úr sveiflum í gengi Banda-
ríkjadals með inngripum. Dæmi um það hvernig
samræmd inngrip seðlabanka til að snúa við gengis-
ferli hafa síður virkað er tilraun evrópska seðlabank-
ans í samstarfi við seðlabanka Bandaríkjanna, Bret-
lands, Japans og Kanada til að reyna að styrkja gengi
evru gagnvart Bandaríkjadal í september 2000.
Evran veiktist fljótlega aftur og það er ekki fyrr en nú
nýverið að hún hefur aftur náð jafnfæti við dal í kjöl-
far þess að hægt hefur á bandarísku efnahagslífi og
trú á það að einhverju leyti dvínað. Það eru því
greinileg dæmi þess að samræmd inngrip seðlabanka
margra landa hafa náð að auka traust markaðsaðila á
gjaldmiðli. Þau eru hins vegar einnig til þar sem síður
hefur til tekist.
3. Mismunandi markmið inngripa
Markmið inngripa seðlabanka geta verið mismun-
andi. Markmiðið gæti verið að reyna að snúa við
gengisþróun, t.d ef gengi innlends gjaldmiðils þykir
hafa veikst óhóflega þannig að markmiði stjórnar
peningamála, hvort sem það er verðbólgumarkmið
eða fastgengismarkmið, sé ógnað. Þá gæti mark-
miðið verið að fylgja eftir ákveðinni gengisþróun,
t.d. ef seðlabankinn sér tækifæri á að hraða, eða að
styrkja enn frekar, gengislækkunar- eða hækkunar-
ferli á markaði. Markmiðið gæti einnig verið að
varðveita stöðugleika fjármálakerfisins. Bankinn
gæti t.d. viljað draga úr óhóflegum skammtíma
gengissveiflum sem endurspegluðu óróleika á mark-
aði eða reyna að draga úr eða leysa ákveðna mark-
aðsbresti á gjaldeyrismarkaði. Seðlabankinn gæti tal-
ið að nýjar upplýsingar eða breytingar á vaxtamun
milli landa orsaki yfirskot gengis sem myndi leiða til
óhóflegri sveiflna í gengi vegna hjarðhegðunar mark-
aðsaðila. Því væri heppilegt fyrir seðlabankann að
nota inngrip til að koma í veg fyrir að slík hjarðhegð-
un festi rætur. Annað markmið inngripa gæti verið að
hagnast á þeim. Ef seðlabankinn nær t.d. að snúa við
lækkunarþróun innlends gjaldmiðils gæti hann síðar
keypt til baka þann gjaldeyri sem hann notaði við
inngripin á hagstæðara verði. Þrátt fyrir að niður-
stöður könnunar Neelys (2001) meðal 22 seðlabanka
víðs vegar um heiminn gefi afdráttarlaust til kynna
að hagnaðarsjónarmið ráði engu um ákvörðun seðla-
banka við inngrip, gæti t.d. slæm reynsla þeirra af
fyrri inngripum dregið úr vilja þeirra til að fara aftur
inn á markaðinn. Ætla má að seðlabankar fari ekki
inn á markað til að leiðrétta leitniþróun gengis eða
draga úr gengissveiflum, telji þeir litlar líkur á að ná
árangri og að af inngripunum muni líklega hljótast
töluvert tap. Kim og Sheen (2002) finna t.d. vísbend-
ingar um slíka hegðun hjá Seðlabanka Ástralíu við
ákvörðun um inngrip. Að lokum gætu seðlabankar
farið inn á gjaldeyrismarkaðinn til að leiðrétta forða-
stöðu sína, telji þeir gjaldeyrisforða sinn of lítinn eða
of stóran. Þeir gætu þá notað tækifærið þegar gjald-
eyrismarkaðurinn er í góðu jafnvægi, þannig að ólík-
legt er að inngripin hafi mikil áhrif á gengi innlends
gjaldmiðils. Samkvæmt rannsóknum virðist sem al-
gengustu ástæður inngripa séu þær að reyna að snúa
við gengisþróun og að reyna að draga úr sveiflum í
gengi gjaldmiðla (sjá yfirlit í Sarno og Taylor, 2001).
Þetta er einnig í samræmi við könnun Neelys (2001).
Það er einnig augljóst að markmið inngripa ráðast
af þeim ramma sem peningastefnu viðkomandi
seðlabanka er settur. Vinni seðlabanki út frá fast-
gengisstefnu af einhverju formi, er ljóst að megin-
ástæða inngripa er að stuðla að því að gengi innlends
gjaldmiðils sé í sem bestu samræmi við fastgengis-
markmiðið. Geta seðlabanka til að halda til lengdar
gengisviðmiði sem ekki er í samræmi við undir-
liggjandi efnahagsforsendur eða skoðun markaðs-
PENINGAMÁL 2003/1 53
9. Sem dæmi má nefna fór bandaríski seðlabankinn 235 sinnum inn á
gjaldeyrismarkaðinn frá febrúar 1987 til júlí 1990 (á tímabilinu
kenndu við Louvre-samninginn), u.þ.b. fjórða hvern vinnudag. Þetta
eru hins vegar töluvert færri inngrip en á áttunda áratugnum og fyrri
hluta þess níunda. Á næstu þremur árum fór bankinn hins vegar aðeins
38 sinnum inn á gjaldeyrismarkaðinn og frá 1995 aðeins tvisvar sinn-
um. Á sama tíma og inngripum fækkaði, hækkaði hins vegar upphæð
hverra inngripa. Sjá Baillie, Humpage og Osterberg (1999) og Neely
(2001).