Peningamál - 01.02.2003, Blaðsíða 24

en á Nýja-Sjálandi. Seðlabankavextir hér á landi eru
því alls ekki fjarri því sem gerist í sambærilegum
löndum. Það segir þó í sjálfu sér ekki mikið því að
seðlabankavextir hljóta að ráðast af aðstæðum í
hverju landi fyrir sig þegar fylgt er verðbólgumark-
miði og flotgengi.
Einnig hafa helstu verð á fjármálamörkuðum
lækkað lítillega, en gengi krónunnar er þó veigamikil
undantekning. Óverðtryggðir skuldabréfavextir til
lengri tíma eru nú þeir sömu og þeir voru snemma í
nóvember, eftir að hafa hækkað nokkuð til loka
janúar. Stafar það mjög líklega af hærri verðbólgu-
væntingum og væntingum um hærri Seðlabankavexti
á næstu árum vegna stóriðjuframkvæmda. Verð-
tryggðir vextir á skuldabréfamarkaði hafa hins vegar
lækkað verulega og stafar það annars vegar af lækk-
un raunstýrivaxta Seðlabankans og aukinni eftir-
spurn eftir verðtryggðum skuldabréfum en einnig af
því að þessir vextir höfðu haldist óeðlilega háir m.a.
vegna sérstakra aðstæðna á húsnæðismarkaði. Undir
lok janúar voru húsbréfavextir almennt komnir niður
fyrir 5% en voru töluvert hærri í byrjun nóvember.
Þannig hafði ávöxtun húsbréfa til 25 ára lækkað um
0,4 prósentur og ávöxtun húsbréfa til 40 ára um 0,3
prósentur. Þótt verðtryggðir bankavextir hafi lækkað
nokkuð frá byrjun nóvember hafa þeir ekki fylgt eftir
lækkun á verðtryggðri ávöxtun spariskírteina og hús-
bréfa, en nánar er fjallað um það í greininni um fjár-
málamarkaði og aðgerðir Seðlabankans hér á eftir.
Hækkun almenns hlutabréfaverðs um rúmlega 4½%
frá byrjun nóvember til loka janúar felur einnig í sér
slökun á fjármálalegum skilyrðum.
...en hærra gengi þrengir að útflutnings- og
samkeppnisgreinum
Þrátt fyrir lækkun vaxta Seðlabankans og áframhald-
andi kaup bankans á gjaldeyri hefur gengi krónunnar
styrkst umtalsvert síðustu þrjá mánuði. Í lok janúar
var gengið rúmlega 7% hærra en í lok október sl. Þessi
þróun hefur enn bætt við þá hækkun raungengis sem
staðið hefur nær linnulaust síðan gengið náði botni í
nóvember 2001. Í janúar var raungengið aðeins yfir
meðaltali síðastliðinna 10 ára, hvort sem miðað er við
mælikvarða launa eða verðlags og 5½% yfir 10 ára
meðaltali miðað við gengi í lok mánaðarins.
Margt bendir til þess að mat markaðarins á
framkvæmdum við álver í Reyðarfirði og tilheyrandi
virkjunum eigi verulegan þátt í gengishækkun síð-
ustu vikna. Aðrir þættir sem gætu stuðlað að hærra
gengi lágu að mestu leyti fyrir á síðustu mánuðum
fyrra árs, svo sem gott jafnvægi í utanríkisviðskipt-
um. Breytingar á skammtímavaxtamun gagnvart
útlöndum hafa tæpast haft veruleg áhrif á gengi krón-
unnar. Miðað við ríkisvíxla var munurinn reyndar
minni í lok janúar en í byrjun nóvember en miðað við
millibankamarkað örlitlu hærri. Þótt mæld verðbólga
hafi lækkað hafa verðbólguvæntingar hækkað og því
ekki hægt að fullyrða að raunvaxtamunur hafi aukist.
Nýlegar ákvarðanir um auknar aflaheimildir kunna
einnig að hafa stuðlað að hærra gengi, enda auka þær
vænt gjaldeyrisinnstreymi.
Seðlabankinn hefur áður sett fram það mat sitt að
stóriðjuframkvæmdum gæti fylgt hærra gengi á
framkvæmdatímanum og aðdraganda hans. Ástæð-
urnar eru, eins og nánar er skýrt í viðauka, hreint
PENINGAMÁL 2003/1 23
Mynd 17
Á S O N D J F M AM J J Á S O N D J F M AM J J Á S O N D J
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
%
Raunstýrivextir Seðlabankans 2000-2003
Heimild: Seðlabanki Íslands.
M.v. verðbólguálag ríkisbréfa (nú til um 4 ára)
2000 | 2001 | 2002 |
Gengisvísitala og raungengi krónu 1999-2003
Mynd 18
1. Vikmörk voru afnumin 27. mars 2001. Heimild: Seðlabanki Íslands.
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N J
1999 2000 2001 2002
31. des. 1991=100
85
90
95
100
105
110
Jan.’99 = 100
Raungengi
(h. ás)
Gengisvísitala
(v. ás)
Efri og neðri vikmörk
gengis1 (v. ás)
100
120
130
140
150
110