Peningamál - 01.02.2003, Blaðsíða 64

sínum.21 Fréttir um inngrip hafa oft borist frá við-
skiptavökunum sjálfum. Kaup bankans til að bæta
gjaldeyrisstöðu sína voru tilkynnt fyrirfram með
fréttatilkynningu. Öðrum viðskiptavökum hefur
sömuleiðis verið greint frá því þegar bankinn á
viðskipti með stærri upphæðir við einn markaðsaðila.
Formlega séð reynir Seðlabankinn ekki að stýfa
inngrip sín á gjaldeyrismarkaði til að eyða áhrifum
þeirra á grunnfé bankans (fyrir utan viðskipti bank-
ans í desember 2001 sem getið er í rammagrein 3).
Hins vegar hefur fyrirkomulag endurhverfra við-
skipta innlendra lánastofnana við bankann gert það
að verkum að í raun eru inngrip bankans að meira
eða minna leyti stýfð.
Seðlabankinn hefur frá því í mars 1998 efnt viku-
lega til uppboða á endurhverfum viðskiptum við
bindiskyldar innlendar lánastofnanir. Viðskiptin hafa
frá upphafi verið fastverðsuppboð þar sem lánastofn-
anir hafa getað fengið jafn mikið að láni og þær hafa
átt af veðhæfum verðbréfum. Viðskiptin eru til
tveggja vikna en þá ganga þau til baka þannig að
Seðlabankinn og lánastofnanir skiptast aftur á lausu
fé og verðbréfum. Einnig geta bindiskyldar lána-
stofnanir tekið lán í Seðlabankanum yfir nótt gegn
sambærilegum veðum.
Þetta fyrirkomulag á endurhverfum viðskiptum
gerir markaðsaðilum kleift að bregðast við breyting-
um á lausu fé í umferð vegna inngripa Seðlabankans
og í raun að stýfa inngripin, þótt Seðlabankinn stýfi
þau ekki sjálfur með formlegum hætti. Sem dæmi má
nefna að á árinu 2001 námu inngrip Seðlabankans á
gjaldeyrismarkaði um 29½ ma.kr. og 25½ ma.kr. ef
frá er talin áðurnefnd 4 ma.kr. sala gjaldeyris til eins
viðskiptavaka í desember 2001 sem Seðlabankinn
stýfði sjálfur með gjaldeyrisskiptasamningi. Á sama
tíma jókst útistandandi staða endurhverfra lána um
tæplega 22 ma.kr. en grunnfé bankans dróst hins veg-
ar saman um aðeins 1½ ma.kr. Það lausa fé sem
Seðlabankinn dró út af markaðnum með inngripum
sínum fór því aftur út á hann í gegnum aukin endur-
hverf viðskipti, þannig að inngrip bankans voru í
raun að mestu leyti stýfð.22
6.4. Áhrif inngripa á þróun gengis krónunnar
Eins og fjallað hefur verið um hér að ofan benda
rannsóknir til þess að áhrif stýfðra inngripa á gengi
gjaldmiðla séu fremur takmörkuð. Dæmi eru um að
þau hafi náð að snúa við gengisþróun en dæmin um
hið gagnstæða eru hins vegar fleiri. Það samræmist
fræðilegum niðurstöðum sem bendir til að áhrif
stýfðra inngripa á gengi gjaldmiðla séu ákaflega tak-
mörkuð ef einhver.
Í ljósi þess að aukin eftirspurn eftir endurhverfum
viðskiptum gerði það að verkum að inngrip Seðla-
bankans voru að mestu leyti stýfð þarf ekki að koma
á óvart að áhrif inngripa bankans á gengi krónunnar
hafa verið fremur takmörkuð, sérstaklega til lengri
tíma litið. Þetta sést glögglega á mynd 2 sem sýnir
þróun gengisvísitölunnar ásamt beinum inngripum
Seðlabankans frá 15. júní 2000.23
Eins og sjá má leitar gengi krónunnar yfirleitt
fljótlega aftur í sama far í kjölfar inngripanna og
áhrifa þeirra hefur einungis gætt í mjög skamman
tíma. Þó eru dæmi þess að inngripin hafi hitt á tíma-
bil þar sem óvissa um framtíðarþróun gengisins
PENINGAMÁL 2003/1 63
Mynd 2
2000 | 2001 | 2002 |
110
115
120
125
130
135
140
145
150
155
160
31. des. 1991=100
Dagleg þróun gengisvísitölu erlendra
gjaldmiðla og bein inngrip Seðlabankans
Heimild: Seðlabanki Íslands.
15. júní 2000 til ársloka 2002
Efri vikmörk
gengisvísitölu
Gengisvísitala
Súlurnar tákna sölu
Seðlabankans á
erlendum gjaldeyri
21. Í Peningamálum 2002/1, bls. 28-29, er greint frá dagsetningum og
upphæðum inngripa bankans á árinu 2001.
22. Á sama tíma jókst töluvert aðsókn í daglánafyrirgreiðslu í Seðlabank-
anum. Þrátt fyrir að Seðlabankinn setji ekki takmarkanir á upphæð
lauss fjár sem bindiskyldar lánastofnanir geta nálgast í gegnum endur-
hverf viðskipti og daglán, getur eign þessara stofnana í veðhæfum
verðbréfum verið takmarkandi þáttur. Slíkur skortur kemur t.d. fram í
hækkun vaxta á millibankamarkaði og auknum vaxtamun milli stýri-
vaxta Seðlabankans og millibankavaxta, eins og gerðist árið 2001 og
fram á árið 2002.
23. Rétt er að ítreka að myndin sýnir aðeins bein inngrip bankans en ekki
öll viðskipti hans á gjaldeyrismarkaði. Viðskipti bankans í desember
2001 og uppkaupin 2002 eru ekki tekin með enda ekki um hefðbundin
inngrip að ræða sem ætlað var að reyna að hafa áhrif á gengi krón-
unnar.