Peningamál - 01.02.2003, Blaðsíða 55

aðila er hins vegar ákaflega takmörkuð, eins og
reynsla margra ríkja hefur sýnt.
Notkun inngripa kemur einnig til greina þótt
seðlabankinn styðjist við verðbólgumarkmið og
fljótandi gengi. Þótt meginstýritæki seðlabanka til að
ná verðbólgumarkmiði sínu séu stýrivextir bankans,
geta komið upp tilvik þar sem gagnlegt getur verið að
notast einnig við inngrip. Augljósasta dæmið um
slíkt er ef viðkomandi land hefur festst í lausafjár-
gildru, þ.e. seðlabankinn hefur misst tök á verðlags-
þróuninni þannig að komin er verðhjöðnun á sama
tíma og stýrivextir bankans eru nálægt núlli og raun-
vextir orðnir mjög háir. Geta bankans til að ná niður
raunvöxtum og ná verðbólgumarkmiði sínu með
vaxtalækkunum eingöngu er því mjög takmörkuð.
Bankinn gæti því notað inngrip til að reyna að stuðla
að lækkun innlends gjaldmiðils, svo að gangverk
hagkerfisins komist af stað að nýju og verðhjöðnun-
arferlinu sé snúið við (sjá t.d. Heikensten og Borg,
2002).
Inngrip gætu einnig verið fýsilegur kostur til að
draga úr gengissveiflum sem þykja ógna fjármálaleg-
um stöðugleika og stuðla að því að verðbólgumark-
mið bankans náist. Ef bankinn telur t.d. gengisþróun
innlends gjaldmiðils í hrópandi mótsögn við þá for-
sendu sem verðbólguspá hans, og þar með ríkjandi
aðhaldsstig peningastefnunnar, byggist á gæti hann
notað inngrip ásamt stýrivaxtabreytingum til að auð-
velda bankanum að ná verðbólgumarkmiði sínu.
Meginrökin væru þá þau að með inngripunum þyrfti
bankinn minni vaxtabreytingar en ella og gæti þannig
dregið úr neikvæðum raunáhrifum þeirra (Heiken-
sten og Borg, 2002). Seðlabankar með verðbólgu-
markmið hafa hins vegar lítið notað inngrip til að ná
verðbólgumarkmiði sínu, enda erfitt að hafa varanleg
áhrif á gengi gjaldmiðla með inngripum auk þess
sem áhrif gengisbreytinga á innlent verðlag eru
breytileg frá einum tíma til annars og áhrif skamm-
tímasveiflna gengis á verðbólgu eingöngu tíma-
bundin.
4. Gagnsæi inngripa og upplýsingaflæði frá
seðlabönkum
Miðað við að mikilvægustu áhrif stýfðra inngripa séu
talin vera þau að senda skilaboð um framtíðarstefn-
una í peningamálum er það sérkennilegt að seðla-
bankar virðast hafa ríka tilhneigingu til að halda
inngripum leyndum. Upplýsingar um raunveruleg
inngrip eru því yfirleitt gerðar opinberar nokkuð eftir
framkvæmd þeirra, ef þær eru á annað borð gerðar
opinberar (sjá t.d. Neely, 2001).10 Framkvæmd inn-
gripa og ákvarðanir um þau eru því yfirleitt ákaflega
ógagnsæ, ólíkt því sem nú tíðkast almennt við stjórn
peningamála (sjá t.d. umfjöllun í grein Þórarins G.
Péturssonar, 2000).
Við fyrstu sýn mætti ætla að almenn rök fyrir
auknu gagnsæi peningastefnunnar eigi einnig við um
inngrip. Aukið gagnsæi eykur aðhald að seðlabank-
anum þannig að almenningur á betra með að leggja
mat á hæfni og trúverðugleika bankans. Aukið gagn-
sæi getur einnig stuðlað að virkara miðlunarferli
peningastefnunnar. Hins vegar er ljóst að upplýsingar
um fyrirhuguð inngrip og framkvæmd þeirra geta
dregið úr áhrifamætti þeirra. Balke og Haslag (1992)
sýna fram á nauðsyn þess að seðlabankinn viðhaldi
ósamhverfum upplýsingum milli sín og markaðs-
aðila eigi stýfð inngrip að veita þeim upplýsingar um
framtíðarákvarðanir í peningamálum. Í því ljósi er
t.d. ekki heppilegt að seðlabanki upplýsi markaðs-
aðila um framtíðarákvarðanir um inngrip. Algert
gagnsæi inngripa er því ekki heppilegt.11 Það breytir
því hins vegar ekki að þá miklu leynd sem ríkir yfir
inngripum seðlabanka er erfitt að skýra í ljósi þess að
aukið upplýsingaflæði frá þeim gæti aukið á áhrifa-
mátt inngripanna.
Nokkrar skýringar á leynd inngripa hafa verið
nefndar (sjá t.d. Sarno og Taylor, 2001). Ef ákvarð-
anir um inngrip eru t.d. ekki algerlega í höndum
seðlabankans (t.d. að hluta eða öllu leyti í höndum
fjármálaráðuneytis, eins og í Bandaríkjunum), er
ekki víst að seðlabankinn vildi að þau færu hátt til að
draga úr þeim óskýru skilaboðum sem inngripin
sendu um stjórn peningamála. Önnur skýring gæti
verið sú að seðlabankinn óttaðist áhrif inngripanna á
sveiflur í gengi gjaldmiðilsins, sem gætu magnast ef
hún er gerð fyrir opnum tjöldum. Í þriðja lagi gæti
seðlabankinn einfaldlega verið að laga eignasam-
setningu gjaldeyrisforðans með inngripunum og teldi
54 PENINGAMÁL 2003/1
10. Það kemur reyndar fram í könnun Neelys (2001) að fáir seðlabankar
töldu stýfð inngrip mikilvægt tæki til að miðla til markaða upp-
lýsingum um framtíðarákvarðanir í peningamálum.
11. Þannig gæti ákveðin leynd um tímasetningu inngripa, umfang þeirra í
fjárhæðum og tíma, val á gjaldmiðlum og mótaðila í viðskiptum á
meðan á inngripunum stæði og um tíma í kjölfar þeirra aukið á áhrifa-
mátt þeirra.