Peningamál - 01.06.2005, Qupperneq 23

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
2
23
V Fjármál hins opinbera
Mikill tekjuauki vegna uppsveiflu í efnahagslífinu verður líklega til
þess að afkoma hins opinbera batnar meira í ár en áætlanir fjármála-
ráðuneytisins gera ráð fyrir. Afgangur á opinberum búskap gæti aukist
úr ½% af landsframleiðslu árið 2004 í ríflega 1½% árið 2005 og
meira en 2% árið 2006. Hagsveifluáhrifin ganga til baka þegar hægir
á efnahagslífinu en uppgreiðsla skulda getur þá létt róðurinn. Afgang-
ur á rekstri hins opinbera, leiðréttur fyrir áhrifum hagsveiflunnar, er
metinn svipaður og í marsspánni.
Afkoma ríkissjóðs í ár gæti orðið betri en samkvæmt nýjustu spá
fjármálaráðuneytis ef útgjöld fara ekki úr böndum
Afkoma ríkissjóðs árið 2004 virðist hafa orðið eilítið betri en búist var
við, eða 9 ma.kr. afgangur í stað 6 ma.kr. samkvæmt fjáraukalögum.
Viðbótin stafar af auknum skatttekjum. Á fjárlögum ársins 2005 var
gert ráð fyrir um 10 ma.kr. afgangi án tekna af sölu Símans. Í nýjustu
áætlunum fjármálaráðuneytisins frá apríl 2005 er reiknað með að
tekjur ríkisins hækki um 6½% milli áranna 2004 og 2005 og skatt-
tekjur um rúm 7½%. Gjöld eru talin hækka um 5% sem er ½%
raunlækkun. Vegur þyngst samdráttur í fjárfestingu. Samneysla og til-
færslur eiga að vaxa um ríflega 1% umfram verðlag. Afgangur á
rekstri ríkis og almannatrygginga er talinn verða um 14 ma.kr. Áætlað
er að afkoma ríkissjóðs verði svipuð á árinu 2006.
Afkoma ríkissjóðs í ár gæti hins vegar orðið enn betri en í spá
fjármálaráðuneytisins. Horfur eru á að launatekjur hækki umfram
skattleysismörk og tekjur af neyslu- og innflutningssköttum hækka
líklega meira en nemur vexti eftirspurnar og innflutnings. Þessa sér
nokkurn stað í mánaðarlegum afkomutölum ríkissjóðs. Á fyrsta fjórð-
ungi ársins 2005 jukust skatttekjur um 23% frá sama tíma árið 2004,
tekjuskattur einstaklinga um 13% og óbeinir skattar um 23%. Í
greiðslutölum fjárlaga er gert ráð fyrir 6% hækkun skatttekna á milli
ára. Ljóst er að miklar tekjur á fyrstu mánuðum ársins stafa af sérstök-
um aðstæðum, ekki síst háu gengi krónunnar. Útgjöld ríkisins á fyrsta
fjórðungi ársins 2005 voru samkvæmt greiðslutölum 8% hærri en fyrir
ári, sem er óverulegt frávik frá markmiði fjárlaga fyrir árið í heild.
Vegna góðrar afkomu var ákveðið að greiða upp 6 ma.kr. af erlendum
lánum umfram fyrri áætlanir.
Miðað við spár Seðlabankans má ætla að tekjur ríkissjóðs hækki
um rúm 10% milli áranna 2004 og 2005 og skili allt að 10 ma.kr. um-
fram síðustu áætlanir fjármálaráðuneytisins. Ekki er hins vegar sérstök
ástæða til að ætla að útgjöld vaxi langt umfram áætlanir þess. Í ljósi
þess hve markmið fjárlaga um ½% raunsamdrátt útgjalda eru
metnaðarfull gæti þó reynst erfitt að koma í veg fyrir framúrkeyrslur.
Ef útgjöld haldast nærri áætlun gæti afgangur á ríkissjóði að meðtöld-
um almannatryggingum orðið nálægt 20 ma.kr. á þessu ári. Ef útgjöld
verða samkvæmt langtímaáætlun ráðuneytisins gæti afgangur á
ríkissjóði og almannatryggingum á næsta ári orðið sambærilegur. Út-
gjaldastýring gæti hins vegar orðið erfiðari viðfangs í aðdraganda al-
þingiskosninga vorið 2007.
Mynd V-1
Tekjur og gjöld hins opinbera 1990-20061
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006
36
38
40
42
44
46
48
50
% af vergri landsframleiðslu
Tekjur
Gjöld

1. Áætlun Seðlabankans 2005-2006.
Heimildir: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands.
Mynd V-2
Óbeinir skattar ríkissjóðs 1980-20061
1980 1985 1990 1995 2000 2005
14
15
16
17
18
19
20
% af VLF
1. Áætlun Seðlabankans 2004-2006.
Heimildir: Ríkisreikningur (skattar á vörur og þjónustu og stimpilgjöld),
Seðlabanki Íslands (áætlun 2004-2006).