Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 16

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
16
Heimsmarkaðsverð á innfl uttum hrávörum hefur hækkað talsvert á
þessu ári en verð á útfl uttum hrávörum og fi skafurðum ýmist lækkað
eða staðið í stað. Heimsmarkaðsverð matvöru, mælt í Bandaríkjadöl-
um, hefur hækkað um 20% frá ársbyrjun en almennt hrávöruverð
án eldsneytis um 16%. Ástæður fyrir verðhækkun hrávöru eru m.a.
aukin notkun korns og annarrar matvöru sem lífræna orkugjafa,
slæm veðurskilyrði, framboðsskellir víða um heim og vaxandi eftir-
spurn í Kína, á Indlandi og í öðrum nýmarkaðsríkjum. Jafnframt hefur
olíu verð hækkað mikið í ár vegna óvissu um framboð og minnkandi
birgðir. Lækkun á gengi Bandaríkjadals hefur einnig leitt til hærra
verðs í þeirri mynt. Verðlag sjávarafurða hefur hins vegar haldist
nokkuð stöðugt og álverð lækkað. Líkur má leiða að því að þessi
þróun muni auka verðbólguþrýsting á næstu misserum. Í þessari
rammagrein er fjallað um áhrif hækkandi hrávöruverðs á neysluverð
hér á landi og á þjóðarbúskapinn.
Lítil áhrif á matvöruverð enn sem komið er
Hækkun hrávöruverðs á heimsmarkaði hefur áhrif á alþjóðlega verð-
bólgu og verðbólguvæntingar þar sem verðlag matvæla, olíu og
bensíns er almennt stór þáttur í neysluverðsvísitölum. Áhrif hækk-
andi hrávöruverðs á vöruverð hér á landi hafa verið lítil, en mismikil
eftir vörufl okkum. Bein áhrif eru á verðlag innfl uttra matvæla og
annarrar innfl uttrar neysluvöru eins og olíu. Einnig eru óbein áhrif
á verðlag innlendrar matvöru vegna aukins kostnaðar í innlendri
matvælaframleiðslu sem er háð innfl utningi á erlendum hrávörum.
Í heild er hlutfall matvöruverðs í vísitölu neysluverðs rúmlega 11%.
Það hefur lækkað frá árinu 1997 þegar það nam 15%. Hlutfall inn-
fl uttrar mat- og drykkjarvöru í vísitölu neysluverðs nemur einungis
um 2½% en hlutfall bensíns og olíu tæplega 4½%.
Hækkun hrávöruverðs getur haft áhrif á verðbólguvænt ingar
neytenda umfram margar aðrar tegundir vöru. Tíðni matar- og ben sín -
kaupa leiðir til mikillar verðvitundar neytenda, auk þess sem jafnan
er mikil fjölmiðlaumfjöllun um verðbreytingar hrávöruverðs. Þótt
breyt ingar hrávöruverðs á heimsmarkaði séu utan áhrifasviðs peninga-
stefnunnar verður hún að bregðast við að því marki sem þær hafa
langvarandi áhrif á verðbólguvæntingar.
Áhrif hækkandi hrávöruverðs hafa verið lítil enn sem komið er.
Verðlag matvöru hefur hækkað um rúm 3% á síðustu sex mánuð-
um. Verð á hveiti og mjöli hefur hækkað um tæp 7% og verð á kjöt-
afurðum um 4% á sama tíma. Verð á bensíni og olíu er næmt fyrir
breytingum á heimsmarkaðsverði og hefur hækkað um tæp 11%
á síðustu sex mánuðum. Sveifl ur í gengi krónunnar ýmist magna
eða draga úr áhrifum hækkunar hrávöruverðs á vísitölu neysluverðs.
Gengishækkun krónunnar framan af ári virðist hafa vegið þyngra en
hækkandi hrávöruverð og dregið úr verðbólguþrýstingnum. Einnig
má vera að hert verðlagseftirlit og aukin umræða um matvöruverð
eftir lækkun óbeinna skatta í mars sl. hafi aukið aðhaldið og leitt
til þess að kaupmenn hafi tekið hluta hækkunar hrávöruverðs og
kostnaðar á sig.
Hins vegar eru töluverðar líkur á því að matvöruverð eigi eftir
að hækka á næstu misserum, einkum ef gengi krónunnar lækkar. Ef
mikill og langvarandi gengisórói gerir vart við sig er hugsanlegt að
fyrirtæki hleypi hrávöruverðshækkunum í auknum mæli út í verðlag
(sjá kafl a VIII).
Verð á innfluttum hrávörum hefur hækkað mikið frá áramótum
en verð á útfluttum afurðum lækkað eða staðið í stað
Erfi tt er að meta nákvæmlega áhrif breytinga á hrávöruverði undan-
farna mánuði á viðskiptakjör Íslands en fl est bendir til að þau hafi
versnað. Ljóst er að mikilvægir innfl utningsliðir hafa hækkað töluvert
í verði að undanförnu. Vegur þar einna þyngst hækkun á eldsneytis-
Rammagrein II-1
Áhrif hækkandi
hrávöruverðs á
neysluverð og
þjóðarbúskapinn
1. Eftir mars 2007 er lækkun óbeinna skatta undanskilin.
Heimild: Hagstofa Íslands.
12 mánaða breyting vísitölu (%)
Mynd 1
Matvöruverð janúar 2001 - október 20071
Fiskur
Kjöt
Brauð og kornvörur
Matur og drykkjarvörur
2
8
4
0
4
8
2
6
0
2007200620052004200320022001