Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 27

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
27
verða skýrari og rökstuðningur vaxtaákvarðana skarpari. Það ætti
að auka almennan skilning á því sem liggur að baki mati bankans
á verðbólguhorfum og auðveldar sjálfstætt mat á líklegri framvindu
stýrivaxta. Spár Seðlabankans ættu jafnframt að batna og innra sam-
hengi þeirra að verða skýrara. Allt er þetta til þess fallið að bæta um-
ræðuna um peningastefnuna, auka skilning á henni, trúverðugleika
og þar með skilvirkni. Ætla má að ábati gagnsærrar stefnu af þessu
tagi sé því meiri sem óvissan er meiri, sérstaklega við aðstæður þar
sem verðbólga víkur verulega frá markmiði. Áður birti Seðlabank-
inn oft verðbólguspár þar sem verðbólga var langt yfi r markmiði
bankans. Það stafaði af því að stýrivaxtaferillinn sem þá var byggt
á leiddi ekki til þess að verðbólgumarkmiðið næðist á spátímanum.
Líklegt er að þetta hafi ýtt undir verðbólguvæntingar. Slík framsetn-
ing verðbólguspár er því ekki til þess fallin að veita verðbólguvænt-
ingum trausta kjölfestu. Það dregur úr áhrifum stýrivaxtanna og
grefur undan trúverðugleika verðbólgumarkmiðsins.
Stýrivaxtaspár eru ávallt háðar mikilli óvissu
Þjóðarbúskapurinn verður sífellt fyrir ófyrirséðum búhnykkjum og
áföllum. Framtíðarhorfur í efnahagsmálum eru því óvissar og nýjar
upplýsingar kalla stöðugt á endurmat aðstæðna. Spá um þróun stýri-
vaxta er því eins óviss og spár um aðrar efnahagsstærðir. Þetta sést
t.d. í verulegum breytingum á væntingum markaðsaðila um þróun
stýrivaxta, eins og þær birtast í framvirkum vöxtum (sjá mynd 1).
Í spám Seðlabankans er þessi óvissa sýnd með því að birta lík-
indadreifi ngu stýrivaxtaferilsins. Hún sýnir hvernig óvissan eykst eftir
því sem horft er lengra fram í tímann. Lögun hennar sýnir einnig
hvernig óvissan getur verið ósamhverf um líklegasta vaxtaferilinn,
t.d. ef taldar eru meiri líkur á því að vextir verði hærri en að þeir verði
lægri en í grunnspánni.
Kerfi sbundin peningastefna er ekki óskilyrt skuldbinding um
ákveðinn stýrivaxtaferil heldur skuldbinding um kerfi sbundna aðferð
við ákvörðun stýrivaxta. Í þessu felst að stýrivaxtaferillinn breytist
með nýjum upplýsingum en viðbrögðin eiga að vera kerfi sbundin
og fyrirsjáanleg. Stýrivaxtaferillinn sýnir þá framvindu stýrivaxta sem
sérfræðingar Seðlabankans telja líklegasta og best til þess fallna að
verðbólga verði við markmið bankans á spátímanum, miðað við
upp lýsingar sem liggja fyrir þegar spáin er gerð. Líkindadreifi ngin er
mat á því hvernig ófyrirséðir atburðir gætu breytt vaxtaferlinum. Í
fráviksdæmum er sýnt nánar hvernig peningastefnan gæti brugðist
við ákveðnum atburðum.
Væntingar markaðsaðila um þróun stýrivaxta í meira samræmi
við skilaboð Seðlabankans ...
Þótt skammur tími sé liðinn frá því að Seðlabanki Íslands hóf að birta
eigin stýrivaxtaferil virðast áhrif peningastefnunnar á væntingar um
þróun vaxta næstu árin hafa aukist verulega. Bankinn hafði lengi
glímt við þann vanda að langtímavextir hækkuðu lítið þrátt fyrir um-
talsverða hækkun stýrivaxta. Ein helsta ástæða þess virðist hafa verið
að markaðsaðilar trúðu ekki að Seðlabankinn myndi halda vöxtum
háum nema tiltölulega skamma hríð þrátt fyrir ítrekaðar yfi rlýsingar
bankans um hið gagnstæða. Þetta endurspeglaðist í kröppum nið-
urhallandi ávöxtunarferli (sjá mynd 1). Þessi skortur á trúverðugleika
dró úr virkni peningastefnunnar.
Eins og sjá má á myndum 2 og 3 virðist birting stýrivaxtaferils
Seðlabankans hafa náð að breyta væntingum meira til samræmis við
skilaboð bankans um áframhaldandi nauðsyn hárra vaxta. Af fram-
virkum vöxtum í mars sl. má ráða að markaðsaðilar hafi vænst þess
að vextir tækju að lækka þegar við útgáfu Peningamála 2007/1 í lok
mars og halda áfram að lækka tiltölulega hratt. Eftir birtingu stýri-
vaxtaferilsins hækkuðu markaðsvæntingar smám saman og færð-
Stýrivextir %
Mynd 1
Stýrivextir og framvirkir vextir í Peningamálum
2004/4 - 2007/2
Heimild: Seðlabanki Íslands.
2007-2
2007-1
2006-3
2006-2
2006-1
2005-4
2005-3
2005-2
2005-1
2004-4
6
7
8
9
10
11
12
13
14
200720062005‘04
Stýrivextir
Framvirkir vextir
Mynd 3
Stýrivaxtaferill PM 2007/2 og væntir
stýrivextir út frá framvirkum vöxtum
%
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Grunnspá PM 2007/1
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Framvirkir vextir viku fyrir vaxtaákvörðun
Framvirkir vextir u.þ.b. 3 mánuðum eftir vaxtaákvörðun
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2006 2007 2008 2009 ‘10
Mynd 2
Stýrivaxtaferill PM 2007/1 og væntir
stýrivextir út frá framvirkum vöxtum
%
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2006 2007 2008 2009
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Grunnspá PM 2007/1
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Framvirkir vextir viku fyrir vaxtaákvörðun
Framvirkir vextir u.þ.b. 3 mánuðum eftir vaxtaákvörðun