Peningamál - 01.11.2007, Qupperneq 74

HLUTVERK PENINGASTEFNUNNAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
74
seðlabankinn og stjórnvöld geti ekki komið sér hjá erfi ðum ákvörðun-
um í viðureign við verðbólgu. Formlegt tölulegt markmið gefur verð-
bólguvæntingum skýra kjölfestu og eykur gagnsæi og trúverðugleika
peningastefnunnar. Árangur þessa fyrirkomulags hefur almennt verið
góður, þótt herkostnaður þess að ná tökum á verðbólgu hafi verið
nokkur þar sem hún hefur verið mikil og oft taki nokkurn tíma að skila
sýnilegum árangri.7
Eitt stjórntæki – eitt markmið
Seðlabanki Íslands hefur m.a. verið gagnrýndur fyrir að beita ekki
stjórntækjum sínum til að jafna sveifl ur í gengi krónunnar. Í þessu
samhengi verður að hafa í huga að seðlabankar ráða aðeins yfi r einu
stjórntæki, þ.e. stýrivöxtum sínum. Önnur stjórntæki, eins og inngrip
á gjaldeyrismarkaði og bindiskylda, hafa sams konar hagræn áhrif og
stýrivextir og eru því í raun ekki sjálfstæð stjórntæki. Þannig myndi
hækkun bindiskyldu t.d. draga laust fé úr umferð og ýta upp markaðs-
vöxtum með svipuðum hætti og bein hækkun stýrivaxta gerir. Ástæða
þess að seðlabankar velja stýrivexti sem stjórntæki fremur en inngrip
og bindiskyldu er að á nútímafjármálamörkuðum eru þeir mun gagn-
særri og skilvirkari leið til að hafa áhrif á aðra markaðsvexti þrátt fyrir
að alþjóðavæðing heimsbúskaparins hafi einnig dregið úr áhrifamætti
stýrivaxta og fl ækt beitingu þeirra.8
Í ljósi þess að seðlabankar hafa eingöngu yfi r einu stjórntæki að
ráða geta þeir einungis unnið að einu langtímamarkmiði. Umfjöllunin
hér að framan ætti að hafa varpað ljósi á hvers vegna markmiðið á
að vera verðstöðugleiki. Tilraunir til að ná öðrum markmiðum verða
óhjákvæmilega á kostnað meginmarkmiðsins. Raungengissveifl ur
gegna t.d. mikilvægu hagsveifl ujafnandi hlutverki ásamt því að vera
mikilvægur farvegur peningastefnunnar. Raungengi hefur tilhneig-
ingu til að hækka á þensluskeiðum sem að öðru óbreyttu veikir sam-
keppnisstöðu útfl utningsatvinnugreina og dregur þannig úr innlendum
tekjum og atvinnu og þar með úr framleiðsluspennu og að lokum úr
verðbólguþrýstingi. Sé peningastefnunni beint gegn þessu leiðir það
að endanum aðeins til aukinna sveifl na í öðrum hagstærðum eins og
vöxtum, atvinnu, hagvexti og verðbólgu.9
Lokaorð
Mikilvægasta viðfangsefni peningastefnunnar er að stuðla að verð-
stöðugleika og er það í raun meginframlag hennar til almennrar vel-
ferðar á Íslandi. Stefnan verður því árangursríkari sem markmið hennar
eru skýrari og hinn lagalegi rammi hennar styður betur við meginmark-
miðið. Með því er trúverðugleiki peningastefnunnar betur tryggður en
hann skiptir sköpum í hvernig til tekst og hversu kostnaðarsamt er að
7. Sjá t.d. yfirlit yfir framkvæmd þessarar stefnu og árangur í grein Þórarins G. Péturssonar
(2005).
8. Fjallað er nánar um áhrif alþjóðavæðingarinnar á peningastefnuna í rammagrein III-1 í
þessu hefti Peningamála.
9. West (2003) kemst t.d. að því að við að draga úr sveiflum í raungengi á Nýja-Sjálandi um
25 prósentur, geti hagsveiflur þar í landi aukist um 10-15 prósentur, verðbólgusveiflur um
0-15 prósentur og sveiflur í vöxtum um 15-40 prósentur.