Peningamál - 04.11.2015, Blaðsíða 18

ALÞJÓÐLEG EFNAHAGSMÁL OG VIÐSKIPTAKJÖR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
18
ekki síst vegna minnkandi efnahagsumsvifa og breyttrar samsetningar
hagvaxtar í Kína sem er langstærsti kaupandi málma á heimsvísu.
Hluti af verðlækkun innlendra álframleiðenda skýrist af lækkun álags
til þeirra en það hafði áður hækkað mikið samkvæmt tölum Hagstofu
Íslands. Gert er ráð fyrir að framhald verði á lækkun álverðs og horfur
hafa versnað frá því í ágúst. Áætlað er að verð til innlendra álframleið-
enda lækki um liðlega 7% í ár, sem er um 4½ prósentu meiri lækkun
en í ágúst, og gert er ráð fyrir 5½% lækkun til viðbótar á næsta ári
(mynd II-10).
Snörp síðsumarslækkun olíuverðs og búist við að það haldist lágt
lengur en áður var vænst
Verð á hráolíu hefur farið lækkandi það sem af er ári og reyndist verð-
lækkunin sérlega snörp á þriðja fjórðungi ársins. Hráolíuverð var þá
orðið rúmlega helmingi lægra samanborið við sama fjórðung í fyrra.
Útlit er fyrir að olíumarkaðir verði lengur að aðlaga sig að offramboði
af olíu en búist var við fyrr á árinu. Áætlanir helstu spáaðila um olíu-
verð og verðþróun á framvirkum mörkuðum benda þannig til þess að
verð á hráolíu haldist lágt lengur en vænst var í ágúst (mynd II-10).
Meiri lækkun hrávöruverðs utan olíu en gert var ráð fyrir
Verð á hrávöru utan olíu í Bandaríkjadölum hefur lækkað sleitulaust
síðan á öðrum fjórðungi ársins 2013. Aukið framboð og minni eftir-
spurn hefur valdið því að matvælaverð hefur lækkað um 12% frá fyrra
ári og verð á málmum hefur ekki verið lægra síðan árið 2010. Nú er
talið að hrávöruverð utan olíu lækki um 17% frá fyrra ári á þessu ári
og 5% á næsta ári og eru þetta talsvert meiri lækkanir en gert var ráð
fyrir í ágúst.
Heldur lakari horfur um viðskiptakjör
Bati viðskiptakjara hófst á öðrum fjórðungi síðasta árs og jókst fram
á fyrsta fjórðung þessa árs. Nú benda bráðabirgðatölur Hagstofunnar
til þess að viðskiptakjör hafi batnað um 7,7% frá fyrra ári á öðrum
ársfjórðungi og er það áþekkur bati og gert var ráð fyrir í síðustu
Peningamálum. Búist er við að það hægi á batanum á seinni hluta
ársins og að batinn á árinu í heild nemi liðlega 5% sem er um ½ pró-
sentu minni bati en í ágústspánni (mynd II-11). Skýrist munurinn að
nær öllu leyti af minni hækkun útflutningsverðs vegna meiri lækkunar
álverðs en spáð var í ágúst. Horfur um viðskiptakjör eru svipaðar og í
ágúst fyrir næsta ár en óvissa hefur aukist.
Fjarar ört undan bata í samkeppnisstöðu þjóðarbúsins vegna
mikilla launahækkana
Á þriðja ársfjórðungi náði raungengið hæsta gildi sínu frá því um
mitt ár 2008. Á milli ára reyndist hækkunin 5,5% þar sem nafngengi
krónunnar styrktist um 4% og verðbólga var 1,4 prósentum meiri hér
á landi en að meðaltali í helstu viðskiptalöndum Íslands. Þrátt fyrir
hækkunina er raungengi miðað við hlutfallslegt verðlag þó enn um
5,6% lægra en það hefur að meðaltali verið undanfarin þrjátíu ár.
Gangi spá bankans eftir er útlit fyrir að raungengi miðað við
hlutfallslegt verðlag verði liðlega 4% hærra að meðaltali á þessu ári
en í fyrra (mynd II-11). Hækkun raungengis miðað við hlutfallslegan
1. Grunnspá Seðlabankans 4. ársfj. 2015 - 4. ársfj. 2018. Brotalínur sýna
spá frá PM 2015/3. 2. Verð á hrávöru án olíu í USD. 3. Verð á sjávaraf-
urðum í erlendum gjaldmiðli er reiknað með því að deila í verð sjávarafurða
í íslenskum krónum með gengisvísitölu vöruútflutnings. 4. Álverð í USD er
reiknað með því að deila í álverð í íslenskum krónum með gengi
Bandaríkjadals.
Heimildir: Bloomberg, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vísitala,
meðaltal 2005 = 100
Vísitala,
meðaltal 2005 = 100
Mynd II-10
Verð á sjávarafurðum, áli, olíu og hrávöru1
1. ársfj. 2009 - 4. ársfj. 2018
Heimsmarkaðsverð á hráolíu (v. ás)
Heimsmarkaðsverð á hrávöru, án olíu (v. ás)2
Verð sjávarafurða (v. ás)3
Álverð (h. ás)4
‘13‘11‘15 ‘17 ‘09‘13‘11‘09 ‘15 ‘17
60
80
100
120
140
160
180
200
220
74
84
94
104
114
124
134
144
154
1. Punktar sýna viðskiptakjör og raungengi miðað við hlutfallslegt
verðlag samkvæmt grunnspá Seðlabankans fyrir árið 2015 og
raungengi út frá hlutfallslegum launakostnaði m.v. spá OECD um
þróun launakostnaðar á framleidda einingu í stærstu viðskiptalöndum
Íslands árið 2015.
Heimildir: OECD, Seðlabanki Íslands.
Vísitala, 2005 = 100
Mynd II-11
Raungengi og viðskiptakjör 2000-20151
Raungengi (hlutfallslegt verðlag)
Raungengi (hlutfallslegur launakostnaður)
Viðskiptakjör
50
60
70
80
90
100
110
120
‘02 ‘04 ‘06 ‘08 ‘10 ‘12 ‘14‘00