Peningamál - 04.11.2015, Blaðsíða 17

ALÞJÓÐLEG EFNAHAGSMÁL OG VIÐSKIPTAKJÖR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
17
ber sl. (mynd II-5). Veruleg lækkun hrávöru- og olíuverðs (mynd II-6)
hefur lagst á sveif með framleiðsluslaka og dregið úr verðbólgu á ný,
en verðbólga hefur sums staðar aukist meðal ríkja í hópi hrávöru- og
olíuútflytjenda þar sem gengislækkun hefur aukið innflutta verðbólgu.
Verðbólguhorfur meðal helstu viðskiptalanda Íslands eru heilt á litið
nær óbreyttar frá síðustu spá þótt búist sé við að hún verði ójafnari
vegna ólíkra áhrifa olíu- og hrávöruverðslækkunar á einstök ríki.

Verulegar sviptingar á alþjóðlegum mörkuðum
Sex árum eftir að efnahagsbati hófst í heimsbúskapnum í kjölfar
alvarlegustu fjármálakreppu frá fjórða áratug síðustu aldar er batinn
enn þróttlítill og brothættur. Það hægir á vexti efnahagsumsvifa í
nýmarkaðsríkjum, ekki síst í Kína þar sem einkaneysla og þjónusta
þurfa í auknum mæli að koma í stað fjárfestingar og framleiðslu
sem megindrifkraftar hagvaxtar. Ótti við harða lendingu í Kína jókst
í sumar og olli miklum óróleika á alþjóðlegum mörkuðum þar sem
hrávöruverð lækkaði skarpt, fjármagnsinnflæði til nýmarkaðsríkja
minnkaði, áhættuálag hækkaði og gengi gjaldmiðla nýmarkaðsríkja
lækkaði gagnvart Bandaríkjadal (myndir II-6 og II-7). Þessar sviptingar
eru ólíkar þeim sem áttu sér stað á seinni hluta síðasta árs þegar snörp
olíuverðslækkun hafði tiltölulega lítil áhrif á alþjóðlegum fjármála-
mörkuðum (mynd II-8) og gengi gjaldmiðla ýmissa iðnríkja lækkaði
gagnvart Bandaríkjadal. Að þessu sinni hefur verð málma, sem alla
jafna bregst meira við breytingum í efnahagsumsvifum í heims-
búskapnum en olíuverð, einnig lækkað verulega ólíkt því sem átti sér
stað í fyrra. Enn gera markaðsaðilar almennt ráð fyrir að vextir hækki
fyrr í Bandaríkjunum og Bretlandi en í flestum öðrum iðnríkjum þótt
þess sé vænst að tímasetningar fyrstu hækkana verði heldur seinna á
ferðinni en áður var talið. Óvissa hefur hins vegar aukist um hversu vel
nýmarkaðsríkin eru í stakk búin til að takast á við hækkun vaxta, ekki
síst í ríkjum í hópi hrávöruútflytjenda þar sem skuldsetning fyrirtækja í
Bandaríkjadal er gjarnan víðtæk (mynd II-9).1
Útflutningsverð og viðskiptakjör
Áframhaldandi mikil hækkun sjávarafurðaverðs en álverð fer
lækkandi
Verð sjávarafurða í erlendum gjaldmiðlum hefur hækkað nær látlaust
frá því í febrúar í fyrra. Sjávarafurðaverð hækkaði um ríflega 17% milli
ára á fyrsta fjórðungi þessa árs en heldur hefur dregið úr hækkuninni
eftir því sem liðið hefur á árið. Gert er ráð fyrir að verð sjávarafurða
muni hækka um 8½% milli ára á þessu ári eins og í ágústspánni (mynd
II-10). Horfur eru hins vegar tvísýnni en í ágúst, m.a. vegna versnandi
efnahagshorfa, óvissu um áhrif innflutningsbanns Rússa og efnahags-
þrenginga í Nígeríu. Líklegt er þó að verð mjöls og lýsis muni hækka
á næstunni vegna samdráttar í framleiðslu í Chíle og Perú fyrir áhrif
hlýsjávarstraumsins El Niño.
Á fyrstu þremur fjórðungum þessa árs lækkaði álverð um 7% frá
sama tíma í fyrra. Heimsmarkaðsverð málma hefur lækkað verulega,
1. Sjá t.d. umfjöllun í kafla 3 í Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2015). Global Financial Stability
Report, október.
1. VIX-flöktvísitölur sýna afleitt flökt fjármálaafurða.
Heimild: FRED gagnagrunnur Seðlabanka Bandaríkjanna í St. Louis.
Vísitala
Mynd II-8
Flökt á alþjóðlegum mörkuðum1
Daglegar tölur 3. janúar 2011 - 30. október 2015
VIX-flöktvísitalan fyrir hráolíuverð
VIX-flöktvísitalan fyrir S&P 500 hlutabréfavísitöluna
VIX-flöktvísitalan fyrir hlutabréfavísitölur nýmarkaðsríkja
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2011 2012 2013 2014 2015
1. UNG: Ungverjaland, INA: Indónesia, MEX: Mexíkó, CHI: Chile,
TYR: Tyrkland, RÚS: Rússland, PÓL: Pólland, FIL: Filippseyjar, BRA: Brasilía,
SAF: Suður-Afríka, MAL: Malasía, TAÍ: Taíland, IND: Indland, KÍN: Kína.
Heimild: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn.
% af heildarskuldum fyrirtækja í árslok 2014
Mynd II-9
Skuldsetning fyrirtækja í erlendum
gjaldmiðli í nýmarkaðsríkjum1
Vaxtaþekja orku- og hrávörufyrirtækja (v. ás)
Gírun orku- og hrávörufyrirtækja (h. ás)
Skuldabréf Erlend lán Innlend lán
EBITDA sem %
af vaxtagjöldum
Hreinar skuldir
sem % af EBITDA
0
2
4
6
8
0
1
2
3
4
‘15‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05
KÍN
IND
TAÍ
MAL
SAF
BRA
FIL
PÓL
RÚS
TYR
CHI
MEX
INA
UNG
0 20 40 60 80
Mynd II-7
Þróun gjaldmiðla nýmarkaðsríkja í
aðdraganda og kjölfar gengislækkunar
renminbis1
%-breyting á móti Bandaríkjadal²
1. Þann 11. ágúst sl. tilkynnti Seðlabanki Kína um aukinn
sveigjanleika við skráningu kínverska renminbisins.
2. Lækkun táknar gengislækkun gjaldmiðils gagnvart Bandaríkjadal.
Heimildir: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, Macrobond.
Kasakst tengi
Brasilískt ríal
Tyrknesk líra
Kolumbískur pesi
Malasískt ringgit
Suður-Afrískt rand
Síleskur pesi
Mexíkóskur pesi
Rússnesk rúbla
Perúskt sól
Taílenskt bat
Indonesísk rúpía
Pólskt slot
Rúmenskt lei
Suðurkóreskt vonn
Ungversk fórinta
Tékknesk króna
Filippseyskur pesi
Indversk rúpía
Frá 12. ágúst 2015
Frá 1. janúar til 12. ágúst 2015
-40 -30 -20 -10 0 10