Peningamál - 04.11.2015, Blaðsíða 48

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
48
RAMMAGREINAR
útflutningsverðlag eru hins vegar minni. Útflutningsverð í erlend-
um gjaldmiðli hækkar um 0,13% (= dpxf⁄de = β) en í krónum talið
lækkar það hins vegar um 0,87% (= dpx⁄de = β – 1). Útflytjendur ná
því að velta hluta gengishækkunarinnar yfir á erlenda kaupendur en
að mestu leyti þurfa þeir að taka á sig hækkunina í gegnum lakari
afkomu. Gengisleki innlends útflutningsverðs er því nokkuð frá því
að vera fullkominn.
Verðákvörðun innflutningsverðs ber því merki þess sem kallað
er framleiðendaverðlagning (e. producer currency pricing), þ.e. út-
flytjendur til Íslands ákvarða verð afurða sinna til Íslands í eigin gjald-
miðli og verð í krónum endurspeglar því að fullu gengisbreytingar
krónunnar. Verðákvörðun útflutningsafurða Íslendinga má hins
vegar frekar lýsa sem afurðamarkaðsverðlagningu (e. local currency
pricing), þ.e. íslenskir framleiðendur verðleggja vörur sínar að mestu
leyti í gjaldmiðli þess lands sem þeir eru að flytja til og taka á sig
gengisbreytingar í gengi krónunnar í gegnum eigin afkomu. Stika-
matið bendir þó til þess að verðákvörðun hluta útflutnings ákvarðist
út frá framleiðendaverðlagningu.
Þessar niðurstöður koma e.t.v. ekki á óvart í ljósi þess hve ís-
lenskur þjóðarbúskapur er lítill: það getur verið hlutfallslega kostn-
aðarsamt fyrir erlenda seljendur vöru til Íslands að kanna markaðs-
aðstæður hér á landi og innfluttar vörur eru oft ekki í samkeppni
við innlenda framleiðslu svipaðrar vöru heldur einungis við aðrar
sambærilegar innfluttar vörur sem verða fyrir sams konar áhrifum
af gengisbreytingum (sjá t.d. umfjöllun í kafla 3 í Seðlabanki Íslands,
2012). Smæð þjóðarbúskaparins gerir það einnig að verkum að ís-
lenskir útflytjendur eru í meginatriðum verðtakar á erlendum mörk-
uðum og hafa því lítið svigrúm til að breyta verði í erlendum gjald-
miðli í kjölfar gengisbreytinga krónunnar.
Stikamatið í töflu 1 sýnir að áhrif gengisbreytinga á inn- og
útflutningsverð eru mismikil og því hefur gengishækkunin áhrif á
viðskiptakjör, þ.e. hlutfallslegt verð út- og innflutnings. Samkvæmt
stikamatinu veldur 1% varanleg gengishækkun því að viðskiptakjör
þjóðarbúsins batna um 0,23% (= β – 1 – α). Á móti kemur hins
vegar að gengishækkunin dregur úr útflutningi en gerir innflutning
ódýrari. Matið í töflu 1 gefur til kynna að 1% varanleg gengis-
hækkun valdi um 0,12% samdrætti í útflutningi (= dx⁄de = fβ) en
að innflutningur aukist um 0,49% (= dm⁄de = αγ). Þessi áhrif eru
í meginatriðum svipuð og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2015) fær í
nýlegu mati á teygnistikum utanríkisviðskipta fyrir 60 lönd yfir tíma-
bilið 1980-2014. Samkvæmt mati sjóðsins er verðteygni innflutnings
áþekk því sem fæst fyrir Ísland (γ er -0,30 í stað -0,44) en verðteygni
útflutnings er hins vegar nokkru minni (f er -0,32 í stað -0,93). Hins
vegar fær sjóðurinn meiri gengisleka að jafnaði yfir í útflutningsverð
(β er 0,55 í stað 0,13) en nokkru minni gengisleka í innflutnings-
verð (α er -0,61 í stað -1,10). Áhrif gengishækkunar á viðskiptakjör
verða því áþekk (0,16% í stað 0,23%). Matið er einnig áþekkt því
sem fæst í þjóðhagslíkani Seðlabankans fyrir þann hluta utanríkisvið-
skipta þar sem teygnistikar eru metnir en fyrir aðra hluta utanríkis-
viðskipta eru spár bankans byggðar á upplýsingum utan líkansins,
t.d. eru spár um útflutning sjávarafurða byggðar á upplýsingum um
leyfilegt aflamark sem ákvarðast óháð efnahagslegum grunnþáttum
annars útflutnings eins og lýst er í jöfnu (2).
Áhrif 10% raungengishækkunar á utanríkisviðskipti
Ofangreint mat er hægt að nota til að meta áhrif þeirrar 10% hækk-
unar raungengis sem gæti orðið í ár á verð og magn út- og inn-
flutnings og þar með á viðskiptakjör og viðskiptajöfnuð. Í dæminu er
gert ráð fyrir að raungengishækkunin samanstandi af 2,5% hækkun
nafngengis krónunnar og 7,5% hækkun innlends kostnaðar um-