Peningamál - 04.11.2015, Blaðsíða 41

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
41
VERÐBÓLGA
þann undirliggjandi verðbólguþrýsting sem er fyrir hendi. Horfur eru
því á að verðbólga aukist á ný þegar áhrif lækkunar alþjóðlegs vöru-
verðs fjara út (sjá umfjöllun um áhættumat verðbólgu í kafla I).
Launakostnaðar líklega vanmetinn
Hagstofa Íslands birti í september sl. endurskoðaðar tölur um launa-
kostnað á grundvelli þjóðhagsreikninga fyrir árin 2007-2014. Tölur
þjóðhagsreikninga fyrir laun og launatengd gjöld breytast gjarnan
nokkuð við hverja endurskoðun (mynd V-8). Endurskoðunin nú sýnir
að laun á ársverk voru að meðaltali heldur hærri á þessum árum en
áður var talið, en áhrif endurskoðunarinnar eru nokkuð misjöfn eftir
árum. Hlutfall launakostnaðar (þ.e. launa og launatengdra gjalda) af
vergum þáttatekjum var 62,2% í fyrra og hafði hækkað um ríflega 2
prósentur milli ára (mynd V-9). Hlutfallið var þá orðið 1,3 prósentum
hærra en tuttugu ára sögulegt meðaltal og gangi grunnspáin eftir
verður það orðið álíka hátt árið 2018 og það var hæst árin 2006-2007
í aðdraganda fjármálakreppunnar.
Launahækkanir sem kveðið er á um í nýgerðum kjarasamningum
hafa komið fram í launavísitölunni í takt við það sem gert var ráð
fyrir í síðustu spá og launaskrið verið svipað (sjá nánari umfjöllum um
hvernig launaþróun er metin í rammagrein 4). Launavísitalan hækkaði
um 3,5% milli fjórðunga á þriðja fjórðungi ársins og nam hækkun
hennar frá þriðja fjórðungi síðasta árs 7,9%.
Úrskurður gerðardóms vegna bróðurparts félaga í Bandalagi há-
skóla manna og Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga kvað á um töluvert
meiri launahækkanir en voru í þeim samningum sem gerðir hafa verið á
almennum vinnumarkaði á undanförnum mánuðum sem þó gerðu ráð
fyrir verulegum launahækkunum. Kostnaðarauki vegna samninga sem
gerðir voru við stór félög opinberra starfsmanna í lok október er svip-
aður og úrskurður gerðardóms. Það reynir því á endurskoðunarákvæði
kjarasamninganna á almennum vinnumarkaði en ein af forsendum
þeirra samninga var að launastefna þeirra yrði stefnumarkandi fyrir aðra
kjarasamningagerð. Viðræður hafa því verið í gangi meðal forsvars-
manna á almennum og opinberum vinnumarkaði þar sem reynt hefur
verið að komast að samkomulagi um breytingar á launum og réttindum
og leitast þannig við að koma í veg fyrir að samningum verði sagt upp í
febrúar nk. en þá reynir á endurskoðunarákvæði samninganna. Skrifað
hefur verið undir samkomulag um breytt vinnubrögð við gerð kjara-
samninga en ekki hefur náðst endanleg niðurstaða um hvað gert verður
í tengslum við endurskoðun kjarasamninga í febrúar á næsta ári. Allar
hugmyndir sem ræddar hafa verið á þessum vettvangi hafa í för með
sér meiri hækkun launakostnaðar en gert var ráð fyrir í ágústspánni og
hefur í forsendum núverandi spár að hluta verið tekið mið af þessum
hugmyndum. Einnig eru hækkanir í samningum opinberra starfsmanna
meiri en gert var ráð fyrir í síðustu spá vegna úrskurðar gerðardóms og
þeirra samninga sem gerðir voru við félög ríkisstarfsmanna í lok október.
Eins og í síðustu spá er gert ráð fyrir að hækkunin verði aftur-
virk frá byrjun maí sl. Laun munu því hækka meira á samningstíma-
bilinu en spáð var í ágúst. Náist hins vegar endanlegt samkomulag
á vinnumarkaði í þá veru sem þar hefur verið á borðinu munu laun
hækka meira en nú er spáð. Miðað við þá spennu sem virðist vera
Mynd V-7
Væntingar fyrirtækja um aðfanga- og
afurðaverð á næstu sex mánuðum 2002-20151
Hlutfall stjórnenda (%)
Hlutfall stjórnenda sem býst við að verð vöru og
þjónustu á innlendum markaði hækki
Hlutfall stjórnenda sem býst við að aðfangaverð hækki
1. Brotalínur sýna meðaltöl frá 2002.
Heimild: Gallup.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
‘15‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02
Mynd V-8
Laun á ársverk
Breyting frá fyrra ári (%)
September 2015
Mars 2015
Bil sem tölur Hagstofu Íslands hafa legið á
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-2
0
2
4
6
8
10
2014201320122011201020092008
1. 20 ára meðaltal er 60,9% (1997 grunnur). Grunnspá Seðlabankans
2015-2018.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd V-9
Hlutfall launa og launatengdra gjalda af
vergum þáttatekjum 1995-20181
% af vergum þáttatekjum
Frávik frá 20 ára
meðaltali (prósentur)
Frávik frá 20 ára meðaltali (h. ás)
Launahlutfall (v. ás)
50
52
54
56
58
60
62
64
66
68
70
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
‘13‘11 ‘17‘15‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95