Peningamál - 04.11.2015, Side 37

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
37
INNLENT RAUNHAGKERFI
hefur meðalvinnustundum þó fjölgað hægt frá árinu 2011 og var enn
nokkuð í land á þriðja fjórðungi ársins að fjöldinn næði meðaltali fjórð-
ungsins á árunum 2003-2015 og enn lengra í meðaltal fjórðungsins á
tímabilinu fyrir fjármálakreppuna.
Samkvæmt VMK jókst atvinnuþátttaka og hlutfall starfandi einn-
ig nokkuð á milli ára og fólki utan vinnumarkaðar hélt áfram að fækka.
Árstíðarleiðrétt atvinnuleysi mældist 4% á þriðja fjórðungi ársins og
minnkaði um 0,2 prósentur milli fjórðunga.4 Það minnkaði þó minna
en sem nemur hækkun hlutfalls starfandi þar sem töluverð aukning
varð á atvinnuþátttöku (mynd IV-18).
Aukin bjartsýni um atvinnuhorfur
Samkvæmt niðurstöðum könnunar Gallups, sem var framkvæmd í
ágúst og september meðal 400 stærstu fyrirtækja landsins, eru þau
töluvert bjartsýnni á nýráðningar en í þeirri könnun sem gerð var um
það leyti sem lokið var við gerð kjarasamninga í vor (mynd IV-19).
Samkvæmt haustkönnuninni vildu rúmlega 17 prósentum fleiri
fyrirtæki fjölga starfsfólki frekar en fækka á næstu sex mánuðum.
Samkvæmt könnuninni nú vilja bæði fleiri fyrirtæki fjölga starfs-
fólki og færri vilja fækka en í sumarkönnuninni. Stjórnendur í öllum
atvinnugreinum nema ferðaþjónustu voru bjartsýnni á ráðningar en í
sumarkönnuninni. Almenningur virðist einnig vera nokkuð bjartsýnn
varðandi atvinnuhorfur og hafa væntingar til atvinnuástandsins sam-
kvæmt væntingavísitölu Gallups í október ekki mælst hærri frá því í
sama mánuði árið 2007.
Aukin vinnuaflsnotkun frekar en framleiðniaukning í
efnahagsbatanum
Eins og segir hér að ofan hefur fjölgun heildarvinnustunda verið mikil á
árinu. Á fyrri hluta ársins var hagvöxtur þó meiri en sem nemur fjölgun
heildarvinnustunda og því mælist aukning í framleiðni vinnuafls sem er
umfram það sem sést hefur á síðustu misserum en framleiðni vinnu-
afls hefur nánast staðið í stað sl. fimm ár. Núverandi bataskeið er
því töluvert ólíkt fyrri bataskeiðum varðandi hægan bata í framleiðni
(mynd IV-20). Þessi þróun er að vísu í takt við það sem víða má sjá á
meðal þróaðra hagkerfa á undanförnum árum (sjá umfjöllun í kafla IV
í Peningamálum 2015/2). Í ár er spáð liðlega 1% framleiðniaukningu
milli ára og gangi spáin eftir verður þróun næstu ára áþekk því. Það er
lítillega meiri framleiðniaukning en í síðustu spá þar sem spáð er meiri
hagvexti, en umtalsvert minni aukning en sl. þrjátíu ár, þegar fram-
leiðni jókst að jafnaði um hátt í 2% á ári.
Vísbendingar um nýtingu framleiðsluþátta
Fyrirtækjum sem telja vera skort á starfsfólki hefur fjölgað
töluvert
Slaki á vinnumarkaði virðist hafa verið töluvert minni á þriðja árs-
fjórðungi miðað við sama tíma í fyrra sökum kröftugrar eftirspurnar
eftir vinnuafli á fyrri helmingi ársins (mynd IV-21). Á mælikvarða
4. Atvinnuleysi eins og það er skráð hjá Vinnumálastofnun (VMST) mældist minna eða 3% á
þriðja fjórðungi ársins að teknu tilliti til árstíðar og minnkaði óverulega milli fjórðunga en
um rúmlega ½ prósentu milli ára.
Mynd IV-20
Framleiðni vinnuafls í kjölfar
efnahagssamdráttar1
Vísitala, síðasta ár fyrir efnahagsbata = 100
Bati frá 2011 (ár 0 = 2010)
Bati frá 1993 (ár 0 = 1992)
Bati frá 1984 (ár 0 = 1983)
Bati frá 1969 (ár 0 = 1968)
1. Verg landsframleiðsla í hlutfalli af heildarvinnustundum frá árinu 1991
en í hlutfalli af unnu ársverki fyrir þann tíma. Gögn fyrir 2015 eru byggð
á spá Peningamála 2015/4. Samdráttarskeiðin fjögur eru tímabil þar sem
marktækur samdráttur mælist í VLF.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
96
100
104
108
112
116
120
124
543210
Fjöldi ára í kjölfar efnahagsbata
1. Fjöldi þeirra sem eru í hlutastarfi en vilja vinna meira í hlutfalli af
mannfjölda. 2. Margfaldað með -1 til að neikvætt frávik frá meðaltali
sýni spennu. 3. Árið sem bati hófst á vinnumarkaði.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd IV-21
Mælikvarðar fyrir spennu á vinnumarkaði
á þriðja fjórðungi ársins
Frávik frá meðaltali þriðja ársfjórðungs áranna 2003-2015
mælt í fjölda staðalfrávika
2015 2014 20103
Hlutfall starfandi
Vinnulitlir1,2
Atvinnuleysi
(VMK)2
Meðalvinnustundir
Atvinnu-
þátttaka
-2
-1
0
1