Dagblaðið Vísir - DV - 30.01.2015, Blaðsíða 24

24 Fréttir Erlent Helgarblað 30. janúar–2. febrúar 2015
V
ladimír Pútín, forseta Rúss-
lands, var lýst sem „venju-
legum glæpamanni í gervi
þjóðhöfðingja“ af lög-
manni fjölskyldu rússneska
njósnarans Alexanders Litvinenko
sem myrtur var haustið 2006. Opin-
ber réttarrannsókn stendur nú yfir í
Bretlandi vegna dauða Litvinenkos
en hann lést eftir að hafa verið byrlað
geislavirka efnið pólon-210. Að sögn
lögmannsins var Litvinenko myrtur
því hann bjó yfir upplýsingum um
tengsl Pútíns við skipulögð glæpa-
samtök.
Fékk hæli í Bretlandi
Mál njósnarans vakti mikla athygli
þegar það kom upp í nóvember 2006.
Litvinenko, sem var 44 ára þegar
hann lést, starfaði áður sem ofursti
í rússnesku leyniþjónustunni FSB
þar sem starf hans var meðal annars
að kortleggja skipulagða glæpastarf-
semi í Rússlandi.
Í nóvember 1998 sögðu Litvinen-
ko og nokkrir samstarfsmenn hans
hjá FSB að yfirmenn hjá leyniþjón-
ustunni hefðu fyrirskipað morðið á
rússneska viðskiptajöfrinum Bor-
is Berezovsky. Nokkrum mánuðum
síðar, eða í mars 1999, var Litvinenko
handtekinn og hann ákærður fyrir
að fara út fyrir valdsvið sitt í störfum
sínum hjá FSB. Hann var sýknaður af
ákærunni síðar sama ár. Litvinenko
taldi að hag sínum væri best borgið
utan Rússlands og hann fór til Bret-
lands árið 2000 þar sem honum var
veitt hæli. Í Bretlandi starfaði hann
að mestu sem rithöfundur en hann
veitti einnig bresku leyniþjónust-
unni ráðgjöf.
Gagnrýninn á Pútín
Eftir að Litvinenko flutti til Bret-
lands var hann mjög gagnrýn-
inn á rússnesk yfirvöld og þá einna
helst Vladi mír Pútín. Sakaði hann,
mánuði fyrir dauða sinn, Pútín
meðal annars um að hafa fyrirskip-
að morðið á blaðakonunni Önnu
Politkovskaya í október 2006. Til að
gera langa sögu stutta var Litvinenko
lagður inn á sjúkrahús þann 1. nóv-
ember 2006 vegna alvarlegra veik-
inda. Í ljós kom að honum hafði
verið byrlað eitur, nánar tiltekið pól-
on-210 sem er geislavirkt og mjög
banvænt efni. Hann lést þann 23.
sama mánaðar. Fyrir andlát sitt skrif-
aði Litvinenko bréf þar sem hann
fullyrti að títtnefndur Vladimír Pútín
hefði fyrirskipað að eitrað skyldi
fyrir sér. Rannsókn lögreglu leiddi í
ljós að líklega hefði verið eitrað fyrir
Litvinenko á Millenium-hótelinu í
Lundúnum og beindust spjótin fljót-
lega að rússneskum leyniþjónustu-
starfsmanni, Andrei Lugovoy. Bresk
yfirvöld gáfu út handtökuskipun á
hendur honum og fóru fram á að
rússnesk yfirvöld framseldu hann.
Rússar hafa ítrekað hafnað beiðnum
Breta en Lugovoy þessi á í dag sæti í
neðri deild rússneska þingsins.
„Vægðarlaus og hættulegur“
Ben Emmerson er lögmaður fjöl-
skyldu Litvinenkos og fór hann mik-
inn þegar dauði Litvinenkos var
ræddur í vikunni. Áætlað er að vitna-
leiðslur muni standa í allt að tíu vik-
ur. Emmerson sagði að Litvinenko
hefði verið myrtur vegna þess að
markmið hans hefði verið að afhjúpa
Vladimír Pútín og tengsl hans við
skipulögð glæpasamtök. Sagði hann
að hægt væri að rekja slóðina vegna
morðsins á Litvinenko beint til
Pútíns. Bætti hann við að Rússland
væri „mafíuríki“ þar sem engin mörk
væru á milli yfirvalda í Kreml og
skipulagðra glæpahópa. „Niðurstaða
þessarar réttarrannsóknar ætti að
vera sú að Vladimír Pútín er ekkert
annað en venjulegur glæpamaður í
gervi þjóðhöfðingja,“ sagði Emmer-
son í opnunarræðu sinni. Pútín væri
„vægðarlaus og hættulegur“ óvinur –
fingraför hans væru augljós í málinu.
Emmerson sagðist að auki ekki
vera í nokkrum vafa um að Litvinen-
ko hefði verið ráðinn bani af And-
rei Lugovoy og samverkamanni
hans, Dmitry Kovtun, að skipun
Pútíns. „Hann varð að fara – ekki af
því að hann var óvinur rússneska
ríkisins eða rússneska fólksins –
heldur vegna þess að hann var óvin-
ur glæpamannanna sem eru nánir
Pútín.“
Óviðeigandi morð
Að sögn lögmannsins Peters Dam,
sem sagður er ráðgjafi réttarins í
umfjöllun Guardian, hófst óvildin
milli Pútíns og Litvinenkos árið 1997
þegar Litvinenko var gefin skipun
um að drepa Boris Berezovsky. Lit-
vinenko þótti hugmyndin „óviðeig-
andi“ og árið 1998 fór hann á fund
með Pútín, sem þá var yfirmaður
FSB, til að fá hann ofan af þeirri hug-
mynd að ráða Berezovsky af dögum. Í
kjölfarið kom Litvinenko fram í sjón-
varpi þar sem hann sakaði FSB um
að hafa ætlað að leggja á ráðin um
morðið. Ekkert varð þó af morðinu
og lést Berezovsky árið 2013 af völd-
um hengingar. Talið er að hann hafi
svipt sig lífi.
Réttarrannsókninni sem nú
stendur yfir er ætlað að komast að
opinberri niðurstöðu um hvað varð
Litvinenko að bana. Öll spjót bein-
ast að rússneskum yfirvöldum sem
einhverra hluta vegna hafa reynst
treg til að sýna breskum yfirvöldum
samvinnu. Í huga Litvinenkos er þó
enginn vafi um að Pútín hafi kom-
ið að morðinu, eins og hann sagði
í bréfi sem hann skrifaði á dánar-
beðinum. „Mögulega tekst þér að
þagga niður í einum manni en mót-
mælaýlfrið um alla heimsbyggðina
mun bergmála í eyrum þínum, herra
Pútín, svo lengi sem þú lifir.“ n
Sagður glæpamaður
í gervi þjóðhöfðingja
n Opinber rannsókn á dauða njósnarans Alexanders Litvinenko
Einar Þór Sigurðsson
einar@dv.is
„Mögulega tekst
þér að þagga
niður í einum manni en
mótmælaýlfrið um alla
heimsbyggðina mun
bergmála í eyrum þínum,
herra Pútín, svo lengi sem
þú lifir.
Sagður glæpa-
maður Lögmaður
fjölskyldu Litvinen-
kos var ómyrkur
í máli og sagði
Vladimír Pútín vera
glæpamann í gervi
þjóðhöfðingja.
Á dánarbeðinum
Alexander Litvinenko lést
af völdum geislavirka
efnisins pólons. Hann hafði
lengi horn í síðu Vladimírs
Pútín og sagði hann hafa
fyrirskipað eitrunina.
Ebólaveiran
stökkbreytist
Ebólaveiran hefur tekið stöð-
ugum breytingum frá því fyrsta
manneskjan sýktist af henni
í þeim faraldri sem nú hefur
geisað í Vestur-Afríku.
Faraldurinn hófst í desember
árið 2013 en þá lést tveggja ára
barn vegna veirunnar. Þetta segja
vísindamenn frá Institut Pasteur,
samtökum sem ekki eru rekin
í ágóðaskyni og einbeita sér að
rannsóknum í lífeðlisfræði, sjúk-
dómum og bóluefnum. Frétta-
vefur BBC greindi frá þessu á
fimmtudag.
Vísindamennirnir rannsaka
nú hundruð blóðsýna úr ebóla-
sýktum sjúklingum í Gíneu og
reyna að komast að því hvern-
ig veiran er að stökkbreytast og
hvort það sé auðveldara fyrir
hana að dreifa sér manna á milli.
„Við vitum að veiran er að
breytast heilmikið,“ segir erfða-
fræðingurinn Dr. Anavaj Sakun-
tabhai við fréttavef BBC og bend-
ir á hvers vegna rannsóknir af
þessu tagi eru mikilvægar.
„Þetta er mikilvægt svo hægt
sé að bæði greina og meðhöndla
ný tilfelli og til þess að halda í
þennan óvin okkar þá verðum
við að vita hvernig veiran er að
breytast.“
Ebóla veiran
er af flokki
þráðveira
(filoviridae),
einstrengja
RNA-veira líkt
og HIV og in-
flúensa en þessar
veirur stökkbreytast reglulega.
Það gerir veirunni auðveldara
að aðlagast sem eykur líkurnar á
smithættu manna á milli.
„Við höfum séð fjölmörg
dæmi um að sýkt fólk sýni engin
einkenni,“ segir Anavaj Sakuntab-
hai.
„Þessir aðilar gætu verið
þeir sem eiga auðveldara með
að dreifa veirunni en við vitum
það ekki enn. Veira af þessu tagi
gæti stökkbreyst og orðið ekki
eins banvæn en þess í stað meira
smitandi og það er það sem við
óttumst.“
Jonathan Ball, prófessor við
háskólann í Nottingham og sér-
fræðingur í veirum, segir það
hins vegar óljóst hvort tilfell-
um þeirra sem sýktir eru en sýna
engin einkenni hafi fjölgað í
þessum faraldri miðað við aðra.
„Við vitum að þessi tilfelli
koma upp en hvort við erum að
sjá meira af þeim í þessum far-
aldri er erfitt að segja til um,“ seg-
ir hann.
„Þetta gæti verið leikur að töl-
um. Því víðar sem ebólaveiran
dreifir sér því fleiri tilfelli sjáum
við um einkennislausa sjúklinga.“
Þá hafa einnig margir áhyggj-
ur af því að ebólaveiran komi til
með að geta dreift sér í andrúms-
loftinu en engar vísbendingar eru
uppi um að það sé að gerast. Enn
í dag sýkjast menn einkum með
snertingu við líkamsvessa veiks
fólks.
Rannsóknirnar í París munu
einnig gefa vísindamönnum
vísbendingar um það af hverju
sumir lifa af eftir að hafa sýkst
af veirunni en aðrir ekki. Sam-
kvæmt upplýsingum sem unnar
eru úr þeim faraldri sem geis-
ar nú þá eru lífslíkur þeirra sem
sýkjast af ebóluvírusnum 40 pró-
sent.
Meira en 22 þúsund manns
hafa sýkst af ebólaveirunni og
tæplega níu þúsund manns hafa
látið lífið vegna hennar í Gíneu,
Síerra Leóne og Líberíu.