Dagblaðið Vísir - DV - 30.01.2015, Blaðsíða 36

Helgarblað 30. janúar–2. febrúar 201536 Fólk Viðtal
S
iðmennt – Félag siðrænna
húmanista á Íslandi – stóð
síðastliðinn fimmtudag
fyrir málþingi um líknar-
dauða. Þar var Sylviane
einn frummælenda og miðlaði af
reynslu sinni í tengslum við and-
lát Steinars, sem kaus að svipta sig
lífi með aðstoð svissnesku samtak-
anna Dignitas. Steinar hafði barist
við veikindi sem rændu hann lífs-
gæðum og líkamlegri getu.
Ég mælti mér mót við Sylviane í
Hlutverkasetrinu í Borgartúni. Það
er miðstöð fyrir fólk sem af ein-
hverjum orsökum sér ekki tilgang
með lífinu, vegna geðsjúkdóma
eða áfalla. Sylviane vinnur þar við
að styðja fólk sem hefur áhuga á að
snúa aftur á vinnumarkað.
Mannréttindin mikilvægust
Sylviane er sjarmerandi kona með
grátt, hrokkið hár og frið í augun-
um. Handaband hennar er þétt og
franski hreimurinn þykkur, en á
sama tíma heillandi. Hún bauð mér
upp á kaffibolla á vistlegri skrifstofu
með útsýni yfir hafið og Esjuna.
„Fyrir fólk með langvinna sjúk-
dóma, sem skerða lífsgæði mik-
ið, eða mikla verki, er líknardauði
val í mörgum löndum. Hér á landi
er þetta ekki val enn sem komið er,
en að mínu mati þurfum við sem
samfélag að skoða möguleikann.
Það felast mikilvæg mannréttindi
í ákvörðunarrétti einstaklings um
sína dauðastund,“ segir Sylviane.
Á Íslandi er ólöglegt að fremja
líknardráp eða aðstoða einstak-
ling við að svipta sig lífi. Hér er þó
einstaklingum frjálst að afþakka
læknisfræðilega meðferð sem gæti
bjargað lífi þeirra. Að sögn Sylvi-
ane er líka ýmislegt sem gert er til
að hraða lífslokum hjá einstak-
lingum með langt gengna sjúk-
dóma: „Við vitum að stundum er
meðferð ekki veitt, það er þá jafn-
vel ákvörðun læknisins. Einnig vit-
um við að oft er morfínið gefið að-
eins hraðar hjá sjúklingum sem eru
á líknandi meðferð og að dauða
komnir. Það vita allir að það hrað-
ar dauðastundinni. Það er kominn
tími á þetta samtal í samfélaginu.
Við þurfum að ræða málin út frá
mannréttindum og ákvörðunarrétti
einstaklingsins, og skoða líknar-
dauða sem raunhæfan möguleika.“
Hún bætir því við að oft hljóti að-
stæðurnar að vera mjög þungbærar
fyrir heilbrigðisstarfsfólk.
Sjálfsvíg með stuðningi
Löggjöfin í Evrópulöndum er mis-
munandi – í Belgíu, Hollandi og
Luxemborg er líknardráp löglegt en
í Sviss, Þýskalandi og Albaníu má
lögum samkvæmt aðstoða einstak-
ling við að binda endi á líf sitt.
Í Sviss eru starfrækt tvenn sam-
tök, Dignitas og Exit International,
sem bæði sérhæfa sig í að aðstoða
fólk við lífslok með sjálfsvígi. Sylvi-
ane leggur áherslu á að ekki sé um
líknardráp að ræða, heldur dauða
með stuðningi. Munurinn á því
tvennu er að í fyrra tilfellinu þarf
annar aðili að fremja líknardrápið,
til dæmis með því að gefa banvænt
lyf með sprautu, en í því síðara er
það sjúklingurinn sjálfur sem frem-
ur sjálfsvígið og fær til þess örugga
umgjörð og stuðning: „Lykilatriðið
er að einstaklingurinn sé sjálfur
fær um að drekka vökva sem mun
leiða til dauða. Það þarf að hafa
lágmarksgetu líkamlega til þess að
þetta gangi upp – því sá sem frem-
ur sjálfsvígið á að stýra öllu fram á
síðustu stundu. Ef einstaklingur er
til dæmis lamaður en getur not-
að einn fingur, þá dugar það. Þá
er til dæmis hægt að leyfa honum
að stjórna dælu með fingrinum og
koma þannig vökvanum í munn-
inn. Sama gildir um þá sem eru
mjög veikburða en geta sogið rör.“
Sterkur vilji nauðsynlegur
Sylviane bendir á að úrræði þar
sem einstaklingur framkvæmir allt
sjálfur krefjist þess að sterkur vilji
Sylviane Lecoultre er svissnesk að uppruna en hefur verið búsett á Íslandi
í næstum fjóra áratugi. Það var ástin sem leiddi hana hingað, því 1978 kynntist
hún eiginmanni sínum, Steinari Péturssyni, og flutti ári síðar með honum til Ís-
lands. Hér stofnuðu þau fjölskyldu, eignuðust þrjú börn og Sylviane hóf farsælan
starfsferil sem iðjuþjálfi. Henni hefur liðið vel á Íslandi, hún komst fljótt inn í
samfélagið og hefur verið virk í opinberri umræðu í fjölda ára, meðal annars um
mannréttindi og atvinnumál geðsjúkra.
Ragnheiður Eiríksdóttir
ragga@dv.is
Sjálfsvíg með stuðningi
„Það felast mikilvæg mann-
réttindi í ákvörðunarrétti
einstaklings um sína dauðastund
„Við vitum að
stundum er með-
ferð ekki veitt, það er þá
jafnvel ákvörðun lækn-
isins. Einnig vitum við að
oft er morfínið gefið að-
eins hraðar hjá sjúklingum
sem eru á líknandi með-
ferð og að dauða komnir.
Það vita allir að það hrað-
ar dauðastundinni.