Bændablaðið - 08.05.2014, Blaðsíða 41

41Bændablaðið | Fimmtudagur 8. maí 2014
Er jólatrjáaræktun á ökrum raunhæf á Íslandi?
Ræktun jólatrjáa á ökrum er
ræktunaraðferð sem hefur verið
reynd á Íslandi í gegn tíðinni með
frekar lélegum árangri. Víða í
Evrópu og Bandaríkjunum er
akurræktun hins vega algeng
ræktunaraðferð, þar sem barrtré
(greni, fura og þinur) eru framleidd
og seld í miklu magni. 2012 voru
framleidd í Danmörk um 11
milljónir jólatrjáa, í Þýskalandi
um 24 og í Bandaríkjunum um
24,5 milljónir jólatrjáa.
Akurræktun getur verið skilvirk
og hagstæð ræktunaraðferð en hún
krefst þekkingar, kunnáttu og ekki
síst vélvæðingar með sérhönnuðum
tækjum og tólum (1. mynd).
Markmið akurræktunar er að ná
hámarks nýtingarhlutfalli á hvern
hektara með lágmarkskostnaði. Með
vönduðu skipulagi, tækninotkun,
markvissri notkun á áburði ásamt
plöntu- og skordýraeitrun er hægt
að framleiða 5-7000 tré á ha á 8-10
árum.
Í akurræktun er algengt að forma
og snyrta trén. Til dæmis eru trén
klippt inn í „þríhyrningaform“, (2.
mynd) neðstu greinarnar eru klipptar
af og toppurinn lagaður ef hann er
ekki beinn og fínn, eða ef tréð hefur
myndað fleiri toppa. Síðan eru trén
snyrt og meðhöndluð á mismunandi
hátt á hverju ári fram til lokahöggs.
Jarðvegs- og barrsýni eru tekin
reglulega til að kanna hvort trén
hafi orðið fyrir næringarskorti og
auka áburði bætt við ef þess þarf.
Næringarskortur hjá barrtré getur
leitt til vaxtarstöðvunar, mislitunar
og lélegrar barrheldni.
Mikið er í húfi og því er mikið
kapp lagð á að bæta hvert einasta
tré og þannig framleiða eins mörg
gæðatré og hægt er. Söluverðið
og tekjurnar hækkar með auknum
gæðum, lit og hæð trésins.
Akurræktun er áhugaverð
ræktunaraðferð hérlendis og vaxandi
áhugi er hjá skógarbændum og
skógræktarfélögum á að auka
íslenska framleiðsla. Akurræktun
getur verið áhugaverð tækifæri/
valmöguleiki fyrir skógarbændur
og aðra áhugamenn sem sjá sér hag
í að rækta jólatré fyrir heimamarkað.
Mikilvægt er að hafa í huga að
akurræktun er sérgrein eins og aðrar
búgreinar og nauðsynlegt er að kynna
sér ræktunarferlið, lesa sér til og afla
sér þekkingar áður en lagð er af stað
í stærra fjárfestingar.
Á Íslandi eru framleidd og selt
um 10.000 jólatré árlega sem ekki er
nægjanleg til að fullnægja eftirspurn
landans eftir jólatrjám og því eru um
40.000 jólatré (norðmannsþinur)
flutt inn frá Danmörku. Framleiðsla
jólatrjáa fer aðallega fram hjá
skógræktarfélögum og Skógrækt
ríkisins þar sem ræktunarsvæðið er
oftast útjörð eða á skógræktarland
sem ekki er hægt að nota í túnrækt.
Skógarbændur víða um land eru
hins vegar farnir að sjá möguleika
sem erum fólgnir í akurræktun og
eru að undirbúa sig undir að hefja
ræktun. Landssamtök skógareigenda
(LSE) komu af stað átaksverkefni
tengdu jólatrjáaræktun á ökrum
2011. Í verkefninu eru skráðir um
40 bændur og áhugamenn sem
flestir huga að jólatrjáaræktun.
Markmið verkefnisins er að afla
sameiginlegrar reynslu og þekkingar
um jólatrjáaræktun á Íslandi, til
dæmis varðandi tegundanotkun
og ræktunaraðferðir. Eitt stærsta
viðfangsefnið er að finna ásættanlega
leið til að hamla óhóflegum
samkeppnisvexti á ræktunarsvæðinu.
Mikill samkeppnisgróður dregur úr
lifun og vexti ungplantna, lengir
ræktunartímann og getur skemmt
útlit trjáa. Annað mikilvægt atriði
er að finna rétta tegund og rétt kvæmi
fyrir hvert ræktunarsvæði. Sumar
tegundir þrífast til dæmis vel nálægt
sjó en aðra þrífst bara inn til landsins.
Almennt þrífast flest barrtré best í
hæfilega rökum og næringarríkum
jarðvegi. Átaksverkefnið hjá LSE á
að varpa ljósi á margar spurningar
sem eftir er að svara varðandi
jólatrjáaræktun.
Við Landbúnaðarháskóla
Íslands á Hvanneyri hófst
rannsóknarverkefni um akurræktun
jólatrjáa 2009 sem síðan var stækkað
2011. Markmið verkefnisins var að
kanna hvernig þrjár mismunandi
barrtegundir (rauðgreni, blágreni
og stafafura) henta við akurræktun,
hvernig mismunandi áburðar- og
eitrunarmeðferðir hafa áhrif á
lifun og vöxt trjáa. En fremur voru
skjóláhrif könnuð og hvort munur
væri á lifun og vexti milli landshluta
(Hvanneyri, Skagafjörður [á bænum
Krithóli] og Kirkjubæjarklaustri
[á bænum Prestsbakkakoti]).
Niðurstöður rannsóknarinnar voru
birtar í BS- og MS-ritgerðum
greinarhöfundar. Niður stöðurnar
voru að mestu vísindaleg staðfesting
á reynslu sem hefur verið aflað
á Íslandi við jólatrjáaræktun í
gegnum árin. Þær sýndu þó skýrt
að mikilvægt er að velja tegundir
sem henta fyrir ákveðin svæði, að
fara varlega eða jafnvel að bíða
með áburðargjöf fyrstu árin eftir
gróðursetningu og að passa mjög vel
að samkeppnisgróðurinn taki ekki
völdin á ræktunarsvæðinu. Skjól
skiptir miklu máli fyrir lifun og vöxt
ungplantna og staðsetning er líka
atriði sem hefur áhrif. Bestur árangur
í rannsóknatilraunin fyrstu árin eftir
gróðursetning, hvað varða lifun og
vöxt var í Krithóli, sem nýtur þess
ótvíræða (fyrir jólatrjáaræktun)
kostar að vera langt frá sjónum.
Rannsóknarverkefninu verðar
fylgt eftir fram til lokahöggs og
mun vonandi bæta þekkingu á
ræktunaraðferðum við ræktun
jólatrjáa á ökrum við íslenskar
aðstæður (3. mynd).
Ýmsir aðilar fylgjast af áhuga
með rannsókninni hjá LBHÍ
og átaksverkefninu hjá LSE.
Verkefnið í heild hefur fengið
styrki frá Landshlutaverkefnunum,
plöntuframleiðendum og einnig
umtalsverðan fjárhagslegan stuðning
frá Framleiðnisjóði landbúnaðarins.

Else Möller, skógfræðingur
Mynd 1. Sérhannað tæki notað í jólatrjáaræktun á ökrum.
Mynd 2. Viðgerðir á toppum. Ef
toppurinn er ónýttur er hægt að
búa til nýjan topp við að beygja upp
hliðargrein.
Aðalskrifstofa - Borgarbraut 74 - 310 Borgarnes
Söluskrifstofa - Vesturvör 29 - 200 Kópavogur
Netfang - sala@limtrevirnet.is
Aðalnúmer: 412 5300 | Söludeild: 412 5350
limtrevirnet.is
Yleiningar fyrir
íslenska veðráttu
Hjá Límtré Vírnet færðu léttar stálsamlokueiningar
með polyúreþan- eða steinullareinangrun á milli.
Henta í útveggi og þök, milliveggi og loft, kæli- og frystiklefa, fyrir heimili
og fyrirtæki. Raka- og vindþéttar, einangra vel, auðþrifnar, iIltendranlegar,
gæðaprófaðar, léttar, fljótuppsettar, þaulreyndar og hagkvæmar.
Kynntu þér Yleiningar á limtrevirnet.is.
Víðilækur, Fljótsdalshéraði
Ríflega 1.100 ha jörð í um 30 km fjarlægð frá Egilsstöðum. Víðilækur er
í dag skógræktarjörð en væri líka tilvalinn fyrir hestamennsku o.fl. Gott
íbúðarhús (189,5 m²), vélageymsla, verkstæði og geymsla (samtals 247,5
m²), fjárhús (459,2 m² að hluta til hesthús), hlaða (126 m²). Virkilega
fallegt umhverfi og tilheyrir m.a. ein af perlum Fljótsdalshéraðs jörðinni
að hluta. Gæsa- og rjúpnaveiði er á jörðinni og örlítil silungsveiði í Múlaá.
Verð aðeins 48 milljónir!
Nánari upplýsingar hjá INNI fasteignasölu
s. 580 7905 eða á www.inni.is