Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1991, Blaðsíða 36

34
MÚLAÞING
gerðis. Fylgja honum gömul munnmæli um fjársjóð, sem þar á að vera
falinn, og álög því tengd. Sögurnar um steininn eru nokkuð mismun-
andi, en samt nokkuð dæmigerðar fyrir slíka staði. Vegurinn myndar
mjúka beygju framhjá Árnasteini, og hefur það orðið ýmsum umræðu-
efni, sem um veginn fara. Halda sumir að vegagerðarmenn hafi hræðst
álögin og því ekki rutt steininum úr vegstæðinu. Hitt mun þó sönnu
nær að þeir hafi talið það landspjöll, að hrófla við steininum, en auk
þess er beygjan eðlileg miðað við landslagið þarna.
í Þjóðsögum Jóns Árnasonar, 3. bindi (10) er munnmælasagan
„Peningasteinn á Gálgaflöt“, skráð af Sigfúsi Sigfússyni á Skjögra-
stöðum í Skógum.
“Fyrir innan Arnheiðarstaði í Fljótsdal, stendur stór steinn, á svonefndum
Gálgaflöt, sem tekur nafn af þjófum, er þar voru eitt sinn hengdir. Undir
þessum steini á að vera fólgin peningahálftunna, en enginn maður hefur enn
vogað að grafa eftir henni, fyrir þá sök, að þrír loftandar eiga að vera settir til
að geyma hálftunnuna, svo að enginn maður geti notað sér hana“.
í Þjóðsögum Sigfúsar Sigfússonar, 9. bindi (bls.32) er sagan „Árna-
steinn“, „mest eftir sögn Vigfúsar smiðs Sigurðssonar frá Egilsstöðum“
í Fljótsdal.
Fyrst er lýst landslagi og aðstæðum innan við bæinn á Arnheiðar-
stöðum, en þar heitir Gálgaklettur og Gálgaflöt. Eru þau örnefni að
líkindum tengd þinghaldi á Arnheiðarstöðum til forna, því að þingum
fylgdu þá jafnan aftökustaðir. Síðan segir í sögunni:
„Vestarlega á Gálgafleti stendur enn stór steinn, við götuna, nær því topp-
myndaður, kúptur ofan, vel mannhæðar hár. Hann er nú kallaður Árnasteinn.
Vestan við hann er vallgróin rúst og fornleg, áþekk nokkuð dys, og virðist hafa
verið hreyft við henni í seinni tíð.
Nútíðarsagnir segja, að bóndinn á Arnheiðarstöðum, sem Árni hét, hafi
boðið að heygja sig þarna og fólgið þar áður mikið fé. Steininum á svo að hafa
verið velt á leiðið. Á hann að hafa lagt það á, að Arnheiðarstaðabærinn skyldi
brenna, ef dys sín væri rofin.
Nú leið langt fram eftir öldum, svo að enginn dirfðist að grafa í hauginn, unz
sá bóndi bjó á Arnheiðarstöðum, er bæði var auðugur og áræðinn. Má vera að
það hafi verið Árni hinn ríki, son Poka-Pórðar. Hann lét engar skráveifur
hræða sig og byrjaði að grafa í leiðið, og stefndi inn undir steininn." (14)
Var þá ekki að sökum að spyrja, að honum sýndist bærinn standa í
björtu báli og hljóp heim til að bjarga honum, en þar var þá allt með
felldu. Þetta gekk þrjár reisur, eins og venjan er í sögum, en í síðasta
skiptið var kviknað í fjósinu, og hætti þá bóndinn alveg við frekara