Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1991, Page 47

MÚLAÞING
45
á leiðið, með nafni Jóns, og bætir svo við „en Sigurður Nordal vill ekki
hafa, að Jón liggi hér, og eigi heldur hafi hann heitið Jón hrak, heldur
Jón flak, og má vel vera.“
Hvað sem því líður, hefur gabbróhellan góða endanlega staðfest til-
veru þessarar merku sögupersónu í kirkjugarðinum á Klaustri, svo
ekki verður um villst, og Franziska sonardóttir Gunnars, hefur ritað
skemmtilega um samskipti sín við Jón á æskuárum sínum á Klaustri.
(5).
Sjálfsagt finnst ýmsum það einkennilegt að taka leiði Jóns hraks inn
í þessa upptalningu á fornum haugum, þar sem það er inni í kirkju-
garði, en mér sýnist að Jón beri öll merki hinna venjulegu haugbúa,
þrátt fyrir vígða mold, og sé raunar prýðilegt dæmi um átrúnað fólks
á þess háttar fyrirbæri; því til þess eru mestar líkur að hann hafi aldrei
verið til, og allra síst jarðaður í Skriðuklausturskirkjugarði.
Pjófaleiði, Valþjófsstað.
„Sagan af Snœfells-þjófunum“ er skráð af Sigfúsi Sigfússyni þjóð-
sagnameistara, eftir sögnum Jóns Pálssonar (blinda) í Víðivallagerði
og Bergljótar Sigurðardóttur á Skeggjastöðum í Fellum, en hún var frá
Geitagerði í Fljótsdal (Sjá Þjóðs. S.S. 1. útg. 12. bindi, bls. 17). Þar er
sýnilega blandað saman ýmsum munnmælasögum og jafnvel efni úr
fornsögum eins og Hellismanna sögu.
Tilefni sögunnar virðist vera bæjarnafnið Valþjófsstaður og tilraun
til útskýringar á því ásamt fleiri örnefnum. Sagt er að eitt sinn hafi 18
sakamenn búið um sig í helli undir fossi í ánni sem rennur niður af
Snæfellshálsi, fyrir sunnan Snæfell og síðan kallast Þjófagilsá, en dal-
drag sem hún kemur úr heitir Þjófadalur. Eru fjórir þeirra nafngreindir
í sögunni, þ.e. Galti, Valur, Valþjófur og Valnastakkur.
Prestssonur á Valþjófsstað fann upp það bragð, að gerast liðsmaður
þeirra, og taldi þá á að leita sér kvenna niðri í dalnum, til að hafa hjá
sér í hellinum. Sagði hann vænlegast að grípa konurnar við messu í
Valþjófsstaðakirkju, því þá yrðu bændur varbúnir. Létu þeir til skarar
skríða á hvítasunnudag, en prestssonur hafði komið boðum til bænda.
Sátu karlar, dulbúnir sem konur, með vopn undir klæðum, fremst í
kirkjunni, en konur inni í kór. Hlutu þjófar hinar verstu móttökur, og
voru fljótlega yfirbugaðir, enda hafði prestsson fengið þá til að skilja
eftir vopn sín utan dyra. Þeir Galti og Valur komust úr kirkjunni en
voru eltir hvor í sína átt, Galti upp í skarð í Bæjarhjallanum, þar sem