Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1991, Síða 61

MÚLAÞING
59
atkvæði, er rétt kjörinn forseti. Hvert forsetaefni skal hafa
varamann.
Forseti myndar ríkisstjórn. Heimilt skal sameinuðu Alþingi
að samþykkja rökstudda tillögu um vantraust á ríkisstjórn for-
seta. Ef slík tillaga verður samþykkt, skulu fara fram almennar
kosningar til Alþingis. Jafnframt skulu fara fram forsetakosn-
ingar og fer forseti þá frá, nema hann verði endurkjörinn.
Verði forseti endurkjörinn má ekki bera fram á Alþingi van-
trausttillögu á ríkisstjórn hans í næstu tvö ár.
Ef Alþingi afgreiðir ekki fjárlög áður en fjárlagaár hefst,
skal greiðslum úr ríkissjóði hagað eftir fjárlagafrumvarpi for-
seta það fjárhagsár.
Dómsvaldinu skal skipað með sérstökum lögum.
Þessum tillögum fylgdi ítarleg greinargerð þar sem þær voru rök-
studdar á ýmsa lund. Tilgangurinn með tillögunum og helstu nýmælin
sem í þeim fólust voru eftirfarandi samkvæmt greinargerðinni:
„Fyrst og fremst er áríðandi að dreifa ríkisvaldinu eins mikið
og fært er, án þess að nauðsynlegur styrkleiki ríkisheildarinnar
bíði tjón af þeim sökum. Til þess að ná því marki eru tvær
leiðir gagnlegar. Önnur að auka völd héraðanna, og hin að
auka völd forsetans. Hið fyrra miðar einkum að dreifingu ríkis-
valdsins, en hið síðara treystir ríkisheildina, bæði út á við og
inn á við.
Þar næst er brýn nauðsyn að endurbæta kosningafyrirkomu-
lagið, sérstaklega með það fyrir augum, að flokkaskipun verði
gleggri og eðlilegri en nú er.
Til nauðsynlegra nýmæla heyrir og það, að gera þá breytingu
á deildaskiptingu Alþingis, að hún verði meir að þeim hætti,
sem er tíðkanlegastur með öðrum þjóðum, en hverfa frá þeirri
tilhögun, að alþingismenn skipti sér sjálfir í deildir.
Loks er nauðsyn nýrra ákvæða varðandi ágreining, sem upp
kynni að koma milli handhafa framkvæmdavalds og löggjafar-
valds og um framferði hvors valdhafa."
Þá skal hér veitt örlítil innsýn í röksemdir og útskýringar í áður-
nefndri greinargerð, sem snertu hvern þátt nýmælanna í tillögunum.
Fyrst er fjallað um aukið vald héraða, þá um valdsvið forseta, síðan
um einmenningskjördæmi og deildarskiptingu Alþingis og loks um
frumkvæði og málsskot í stjórnkerfinu.
a) Aukin völd héraða. í þeim tilgangi að auka völd héraða er gert