Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1991, Síða 64

62
MÚLAÞING
ingu valdsins eins og fyrr greinir. Samkvæmt þeim skal Alþingi fara
með löggjafarvaldið, forsetinn með framkvæmdavaldið og sérstakir
dómstólar með dómsvaldið. Gert var ráð fyrir að bæði forseti og
Alþingi gætu haft frumkvæði að lagasetningu, þótt löggjafarvaldið væri
óskipt hjá Alþingi. Hvað fjárlög áhrærir gerðu tillögurnar ráð fyrir að
forseta væri skylt að leggja þau fyrir Alþingi og eins átti hann einn að
geta átt frumkvæði að bráðabirgðalögum.
Þrátt fyrir tiltöluiega glögga verkaskiptingu handhafa framkvæmda-
valds og löggjafarvalds gera tillögurnar ráð fyrir að hlutverk valdhafa
þessara snertist í ótal mörgum tilvikum. Fyrirsjáanleg eru þess vegna
ágreiningsefni og því eru settar fram hugmyndir um málsskot. Máls-
skotsréttinn hafa hvor um sig: forseti og Alþingi. Með málsskoti er átt
við að ágreiningsefni þessara valdhafa sé vísað til þjóðarinnar og efnt
til þjóðaratkvæðagreiðslu um viðkomandi mál.
Eftir að þessar hugmyndir fjórðungsþinganna komu fram átti sér
stað allvíðtæk umræða um þær. Blöð kynntu tillögurnar og stofnanir
stjórnmálaflokka fjölluðu um þær. Fjórðungsþingin gerðu það að til-
lögu sinni að haldið yrði sérstakt stjórnlagaþing um íslensku stjórn-
arskrána og nauðsynlegar breytingar á henni, en sú hugmynd fékk ekki
hljómgrunn á meðal alþingismanna.
Þó svo að tillögurnar um stjórnkerfisbreytingarnar vektu umtal var
reyndin sú að stjórnmálamenn og aðrir í áhrifastöðum, sem um þær
fjölluðu, snerust gegn þeim. Ýmsir lýstu því þó yfir að tillögurnar væru
góðra gjalda verðar, en of róttækar til þess að hægt yrði að styðja fram-
gang þeirra. Einn af áhrifamestu stjórnmálamönnum þjóðarinnar,
Jónas Jónsson frá Hriflu, mun hafa látið hafa eftir sér að tillögurnar
væru 30 árum á undan tímanum.
Viðbrögð áhrifamanna í þjóðfélaginu við stjórnskipunarhug-
myndum Austfirðinga og Norðlendinga ollu miklum vonbrigðum á
meðal forsvarsmanna fjórðungsþinganna. Upp úr 1950 dofnaði mjög
umræðan á þingunum um fylkisstjórnir og aðrar breytingar á stjórn-
arskránni og virtist engu líkara en menn hefðu gefist upp á að berjast
fyrir þessu þjóðþrifamáli. Um leið og áherslan á stjórnskipunarum-
ræðuna minnkaði hjá Fjórðungsþingi Austfirðinga jókst umfjöllun um
almenn hagsmunamál fjórðungsins eins og atvinnumál, raforkumál,
samgöngumál o.fl.
Árið 1959 var gerð breyting á kjördæmaskipaninni í landinu og þá
kviknuðu aftur umræður um stjórnkerfisbreytingar. Landinu var skipt