Jón á Bægisá - 01.12.2006, Page 68

Gauti Kristmannsson
fræði.20 Skýrleikskrafan sem kemur fram í árás á „mirkar“ kenningar gæti
eins verið komin frá dr. Johnson sjálfum. Rómantísk skáld leyfðu sér ein-
mitt oft að nota „mirkan" óskýrleika frekar en klassískan einfaldleika. Að
auki má benda á að þau voru ekki feimin við að leita einmitt í smiðju al-
þýðuskáldskapar eins og ballaða líkt og verk hinna þekktustu rómantíkera
enskra, Lyrical Ballads, sýnir vel í framkvæmd sem og í formála. Gagnrýni
Jónasar að efnið sé lygisaga gæti nú eins verið komin frá Platoni sjálfúm
og er ekki síður virk í hugmyndum nýklassismans en rómantíkinni. Spurn-
ingin hvort menn geti eitthvað lært af skáldskap sýnist mér ekki vera
minna skuldbundin hinum nýklassísku hugmyndum um uppeldishlutverk
bókmennta, en hinum rómantísku sem ég hef stundum fengið skýrðar sem
afturhvarf frá þessu dyggðabætandi hlutverki. Háð Jónasar gegn deus ex
machina er heldur ekki fjarri nýklassískri fagurfræði því ekki þoldi þráður
skynsemishyggjunnar í henni þvílíkar lausnir. Síðast en ekki síst má líta
á einkunnarorð ritdómsins.21 Þau eru úr fremur ískyggilegum lokaorðum
Hórasar í Ars poetica, en um hlutverk Hórasar í nýklassískri fagurfræði þarf
naumast að íjölyrða.
Seinni punkturinn snertir þýðingar á bragarháttum eða formi þar sem
kannski er ekki rétt að spyrða niðurstöður þeirra Sveins Yngva og Páls saman.
Sá fyrn hamrar reyndar á að upptaka Jónasar á formum sé rómantísk, en
segir um leið að klassistar síðari alda hafi sótt „sér bragi aftur í evrópskar
miðaldir og þó einkum gríska og rómverska fornöld“ (71). Hann bætir
síðan við: „það gerðu rómantísku skáldin líka og hefur Jónas haft kveðskap
þeirra að fyrirmynd um gömlu hættina eins og bragvenjur hans bera með
sér“ (71). Einhverja fyrirmynd hafði hann, svo mikið er víst, en hvort hann
hafi hana endilega frá hinum rómantíska skóla eða hinum klassísku ritum
og aðferðum sem hann sýnilega þekkti skal ég ekki segja um.
Hvað fyrirmyndina að hinu sögufræga kvæði Jónasar Islandi frá skáldinu
Adam Oehlenschláger varðar fara Sveinn Yngvi og Páll vandlega ofan í saumana
á því máli, og benda á Konráð Gíslason sem hugsanlegan áhrifavald við valið á
20 Ég hef fjallað um Jónas og klassíkina í grein í Lesbók Mbl. 27.1.2001. Ritdómurinn er
vísast flestum kunnur og er að finna í hinni ágætu útgáfu Svarts á hvítu, Ritverk Jónasar
Hallgrímssonar. (I, 356-366).
21
Non [sic] satis apparet, cur versus
factitet; utrum minxerit in patrios
cineres, an triste bidental moverit
incestus: certe furit (Epistulae II, 2,
470-472, tilv. í Ritv. Jónasarl, 356)
Eigi er og hægt að sjá, hví hann fæst við
kveðskap, hvort hann hefir kastað af sér vatni
á ösku föður síns, eða verið svo guðlaus að
hreyfa við hryllilegum eldingarstað; víst er
hann óðr (Hóraz 68).
66
á .jOf/y/.iá - Tímarit þýðenda nr. 10 / 2006