Jón á Bægisá - 01.12.2006, Blaðsíða 60

Gauti Kristmannsson
desilies imitator in artum, unde
pedem proferre pudor vetet aut
operis lex (Epistulae II, 2,128-135,
s. 460).
along the easy and open pathway, if you do not seek to render
word for word as a slavish translator, and if in your copying
you do not leap into the narrow well, out of which either
shame or the laws of your task will keep you from stirring a
step (461 & 463).
(Frumtextinn og þýðingin eru úr útgáfu og þýðingu Rushtons Faircloughs á verkum Hórasar og eru
blaðsíðutölin gefin upp í svigum eftir vísun í verkin.)
Efni sem áður hefur verið líkt eftir má slá eign sinni á, ef þess er gætt að apa
ekki eftir eins og tryggur þýðandinn. Hann er reyndar gerður þrælslundað-
ur í þessari ensku þýðingu eftir Rushton Fairclough, en það lýsir kannski
betur viðhorfi hins lærða þýðanda til þess sem hann er að gera sjálfur.7
Greinilegt er að Hóras skapar hér mun á aðferðum eftirlíkingar, mun sem
leiðir til mismunandi skilnings.
Oft er vitnað til þessara fleygu orða Hórasar um þýðingar og þá sem
nánast skilgreiningar á þýðingum, en ekki mismunandi aðferða við að vinna
úr efni sem fyrir er í öðrum textum. Segja má að þetta skilgreini muninn
á þýðingu og eftirlíkingu. En Hóras talaði víðar um hvernig færa má sér
fyrirmyndir í nyt án þes að teljast háður þeim. I fyrri hluta Bréfanna, nánar
tiltekið nítjánda bréfi má sjá yfirlýsingu hans um hvernig eigna má sér þá
bragarhætti sem þekktir voru í grískri ljóðlist. Það er vel þess virði að skoða
hana dálítið nánar því ég tel að hún sé gott dæmi um þá aðferð sem ég hef
nefnt þýðingu án frumtexta, þó að í raun megi kannski kalla þýðingu á formi.
Aðalatriðið er að það er enginn tiltekinn texti þýddur, heldur er formið sem
slíkt þýtt inn í markmálið um leið og þýðingarsambandinu er afneitað:8
7 fslenska nítjándu aldar þýðingin eftir Gísla Magnússon og Jón Þorkelsson fer öðruvísi
með þetta: „Torvelt er að fara svo með alment efni, að það birtist sem eiginlegt verk skálds-
ins, og er réttara, að þú gerir leikþáttu úr Ilíónskvæði, enn að þú komir fyrstr fram með það,
er ókunnugt er og enginn hefr áðr fram flutt. Alment efni getr orðið þín eigin eign, ef þú
heldr þér eigi við hinn auvirðilega sagnahring, er öllum stendr opinn og hirðir eigi um að
vera svo trúr þýðandi, að orð svari orði, og hleypir þér eigi með eftirlíkingu í þá kreppu, að
ófremd eða ritsmíðarlögmál banni þér að hræra þaðan fót þinn.“ (58).
8 fslenska þýðingin er vel þess virði að skoða einnig: „Ó þér eftirlíkjendr, þrællynd kvikindi,
hversu oft hafið þér með ofgangi yðrum gert mér gramt í geði og hversu oft vakið kæti í
brjósti mér. Eg hefi fyrstr manna fetað frjálslega um autt svæði og eigi drepið fæti mínum
á annarra eign. Sá er traust ber til sjálfs sín, mun vera fremstr í hópnum og stýra honum.
Eg hefi fyrstr sýnt Latlandi pareyskar hraðhendur og fylgt bragháttum og anda Archilochs,
enn þó eigi efni hans og þeim orðum, er meiddu Lykambes. Og til þess að þú skreytir mig
eigi fyrir þá sök með minni háttar laufgjörð, að eg hefi eigi árætt að breyta bragháttum
Archilochs og bragsniði, þá segi eg þér það, að hin karlmannlega Sapfó stillir hörpu sína
eftir braglið Archilochs; Alceus gerir það og, enn er þó frábrugðinn Archiloch að efni og
skipun, og eigi leitar hann sér tengdaföður, er hann fái atað með eitruðum ljóðum, og eigi
58
ff'é/'i- á Æay/lú - Tímarit þýðenda nr. 10 / 2006