Bændablaðið - 28.05.2015, Blaðsíða 52

52 Bændablaðið | Fimmtudagur 28. maí 2015
Frjósemisskýrslunni í Huppu hefur
verið breytt og hún einfölduð
Frjósemisskýrslan í Huppu hefur
verið einfölduð og gerð auðveldari
í notkun en áður var.
Gerð hefur verið frjósemistala
FS-tala að norskri fyrirmynd. Hún
tekur mið af hlutfalli kúa sem ekki
hafa komið til endursæðingar innan
56 daga frá fyrstu sæðingu, fjölda
sæðinga á kú, fjölda daga frá burði til
síðustu sæðingar, fjölda sæddra kúa
og fjölda kúa sem hefur verið fargað
vegna ófrjósemi sl. 12 mánuði.
Þegar farið er inn á huppa.is og
inn í skýrslur kemur skjámynd 1.
Frjósemisskýrsla
Þegar farið er áfram inn í
Frjósemisskýrslu kemur skjámynd 2.
FS-talan gefur vísbendingu um
hvort frjósemi búsins er viðunandi,
góð eða óviðunandi. Markmiðið
er að hún sé 55 eða hærri. Letrið
verður rautt ef hún er undir 40 sem
er óviðunandi.
Fjöldi sæðinga á kú ættu að vera
færri en 1,8 og það er óviðunandi að
þær séu fleiri en 1,9.
Dagar frá burði til 1. sæðingar er
mjög mikilvægur mælikvarði. Þar er
markmiðið sett við 60 daga og það er
óviðunandi að það líði meira en 90
dagar að meðaltali þangað til kýrnar
eru sæddar fyrst eftir burð.
Dagar frá burði til síðustu
sæðingar er mikilvæg vísbending
um hver tíminn verður milli burða
á næstu mánuðum. Markmiðið er
að það líði ekki fleiri dagar en 80
þangað til kýrnar hafa haldið og það
er óviðunandi að þessi tími sé lengri
en 100 dagar.
Dagar á milli burða.
Markmiðið er sett að sá tími sé
um 365 dagar, en það er líka
óviðunandi að það líði lengra
á milli burða en 385 dagar að
meðaltali. Þetta er mælikvaði á
hvernig ástandið hefur verið og
tekur aðeins til þeirra kúa sem
hafa borið tvisvar. Upplýsingarnar
í línunum þar fyrir ofan geta gefið
vísbendingu um hvert stefnir
varðandi frjósemina hvort tíminn
milli burða muni lengjast eða
styttast.
Aldur við 1. sæðingu, kvígur, mán.
Mælt er með að kvígurnar séu
sæddar þegar þær ná 15 mánaða
aldri.
Aldur við 1. burð, mán. Best er
að eðlilega þroskaðar kvígur beri
um það bil 24 mánaða. Kvígurnar
eiga að vera bornar að meðaltali
26 mánaða eða yngri.
Áframhaldandi athugun á frjósemi.
Hægt er að skoða betur hvað
getur valdið því að einhver
viðmið í frjósemisyfirlitinu
eru óviðunandi. Þá er best að
fara í næsta flipa „Kýr á fyrsta
mjaltaskeiði“, skjámynd 3.
Á skjámynd 3 er hægt að skoða
hvort einhverjar kýr á fyrsta
mjaltaskeiði skera sig úr í frjósemi,
þar má t.d. sjá að 1485 Pera var sædd
67 dögum eftir burð en kom ekki
til endursæðingar fyrr en eftir 106
daga og 1494 Aþena var ekki sædd
fyrr en 105 dögum efir burð, en hélt
líklega á annarri sæðingu 19 dögum
seinna. Ekki er ennþá búið að sæða
1569 Snúru sem bar 13. mars.
Þessi hluti kúnna var sæddur að
meðaltali fyrstu sæðingu 58 dögum
eftir burð og það eru liðnir 80 dagar
frá burði að síðustu sæðingu. Þær
voru að meðaltali 26 mánaða þegar
þær báru fyrst og sæddar fyrst 14
mánaða gamlar.
Skjámynd 4 sýnir hvernig staða
eldri kúnna er og hér má sjá hvað
hefur liðið langur tími milli burða
hjá hverri og einni og á hvaða
mjaltaskeiði þær eru. Það skal tekið
fram að þessar skjámyndir sýna
aðeins hluta kúnna.
Skjámynd 5 sýnir kvígurnar. Þrjár
efstu kvígurnar eru greinilega kvígur
sem hefur gengið illa að koma kálfi
í og eru þess vegna óbornar ennþá
og orðnar gamlar. Þrjár neðstu
kvígurnar eru ósæddar.
Ennþá hafa kvígurnar ekki verið
teknar inn í yfirlitsskýrsluna með
FS-tölunni, vegna þess að það eru
svo mikil brögð af því að kvígum sé
haldið undir naut, sem getur skekkt
yfirlitið.
Undir flipanum „Skýrslur“ er
annar gluggi „Beiðsli (væntanleg
beiðsli)“ sjá skjámynd 1.
Skjámynd 6 sýnir hvað felst á bak
við hann. Þar má sjá hvenær kýrnar
og kvígurnar voru sæddar síðast, og
hvaða kýr og kvígur eru ósæddar.
Á myndinni sést að það getur verið
tímabært að láta fangskoða allt að
10 kýr.
Skjámynd 7 sýnir að líklega er
ekki ætlunin að sæða nokkrar kýr
sem eru bornar fyrir löngu, en það
getur verið orðið tímabært að láta
dýralækni skoða kýr sem báru fyrir
60 dögum eða meira.
Á bak við flipann „Ósæddar
kvígur“ sést svo aldurinn á þeim
kvígum sem ekki er búið að sæða.
Lokaorð
Til þess að upplýsingarnar í
tölvukerfunum komi að gagni við
bústjórnina er grundvallaratriði
að skráningar í kerfið séu réttar.
Dagsetningar á burðum, sæðingum
og notkun heimanauta þarf að skrá
sem allra fyrst. Þar verða allir
að leggjast á eitt, bændur sjálfir,
frjótæknar og ráðunautar.
Það er bæð von okkar og trú að
þessar skýrslur komi kúabændum
mjög til góða við að halda uppi
góðri frjósemi á búi sínu eða bæta
hana ef staðan er þannig. Að koma
kálfi í kú er ekki einfalt mál og
þarfnast mikillar vinnu, óskertrar
athygli og meðvitund um hvað
verið er að gera á hverjum tíma.
Við skulum líka hafa í huga að
kýrnar okkar eru lifandi dýr sem
á fyrstu vikum mjaltaskeiðsins eru
undir miklu álagi. Þær eiga ekki
aðeins að mjólka vel heldur þurfa
að jafna sig eftir burðinn, beiða og
festa fang. Slíkt útheimtir gott atlæti
á alla lund.
Beiðlisgreining getur verið
mjög vandasöm og liggur misvel
fyrir mönnum. Það er því ákaflega
mikilvægt að menn notfæri sér
þau hjálpartæki sem standa til
boða. Skipuleg, markviss og rétt
notkun hjálpartækja eins og t.d.
gangmáladagatals, hreyfiskynjara
og áðurnefndra skýrslna í Huppu
getur skipt sköpum við að koma
kálfi í kýrnar og kvígurnar en
eins og menn vita er það ein af
grundvallarforsendum þess að halda
uppi framleiðslu mjólkur.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins og Nautastöð Bændasamtaka Íslands
Guðmundur Jóhannsson
Ábyrgðarmaður í
nautgriparækt
mundi@rml.is
Þorsteinn Ólafsson
Dýralæknir
Nautastöð BÍ
steini@bondi.is
Skjámynd 1. http://www.huppa.is/
skyrslur/index/index
Skjámynd 2. Frjósemisskýrsla bú-
mynd.
mynd.