Bændablaðið - 03.12.2015, Blaðsíða 20

20 Bændablaðið | Fimmtudagur 3. desember 2015
Umræðan um verðtryggingu
neytendalána á Íslandi er
stórundarlegt mál svo ekki sé
meira sagt. Hefur verðtrygging
lána verið höndluð í kerfinu eins
og heit kartafla sem enginn vill
snerta eða bera ábyrgð á.
Loforð stjórnmálamanna um að
gera á þessu bragarbót virðast ætla
að gufa upp hvert af öðru. Á meðan
halda bankar og fjármálastofnanir
áfram að dæla verðtryggðum
afleiðum upp úr vösum almennings
í landinu sem hefur enga möguleika
á að verja sig. Þegar líða fer að
jólunum á því herrans ári 2015 eru
pólitíkusar enn að draga lappirnar
hvað afnám verðtryggingar á
neytendalán áhrærir.
Afleiðulán sem eru hönnuð fyrir
áhættufjárfesta
Fjöldi sérfræðinga, innlendra og
erlendra, hafa komið fram á sjón-
arsviðið á liðnum árum og lýst því
hvernig verðtrygging á neytendalán-
um geti aldrei staðist og standist held-
ur í raun ekki íslensk lög. Verðtryggð
lán séu í eðli sínu gríðarleg áhættulán
sem einungis geti verið í boði fyrir
áhættufjárfesta sem séu þá meðvitað
tilbúnir til að taka alla áhættu af því
að vísitala verðlags geti rokið upp
hvenær sem er á lánstímanum. Aldrei
sé réttlætanlegt að bjóða almennum
lántakendum upp á slík viðskipti.
Það séu ekkert nema afleiðuviðskipti
sem engin leið sé að vita hvaða þýð-
ingu hafi á lokaniðurstöðu lánsupp-
hæðar. Samt hefur bönkum í skjóli
yfirvalda og Hæstaréttar Íslands
verið sigað á almenning árum saman
með þessi afleiðulán með skelfileg-
um afleiðingum.
EFTA-dómstóllinn hefur tekið
slíkt mál fyrir og segir þessi
íslensku neytendalánsviðskipti ekki
samræmast tilskipunum og regl-
um EES-samningsins. Dómstóll í
Danmörku hefur einnig tekið slíkt
mál fyrir hvað varðar verðtryggð
íslensk námslán og komst að þeirri
niðurstöðu að þau væru ólögleg.
Hæstiréttur samur við sig
Hinn 20. nóvember síðastliðinn
var flutt í Hæstarétti Íslands mál
sem Hagsmunasamtök heimil-
anna (HH) ráku sem prófmál gegn
Íbúðalánasjóði. Hafði málinu verið
áfrýjað þar sem héraðsdómur dæmdi
Íbúðalánasjóði í vil. Snerist það um
upplýsingaskyldu lánveitenda um
verðtryggingu neytendalána. Um
er að ræða stórmál sem gæti skipt
gríðarlegu máli varðandi verðtryggð
lán á Íslandi í framtíðinni.
Búist var við að dómur félli
þegar nær dregur jólum, en öllum
að óvörum var málið afgreitt af
skyndingu í Hæstarétti fimmtu-
daginn 26. nóvember síðastliðinn.
Virtist ekki talið æskilegt að þessi
snögga afgreiðsla málsins kæmist
í hámæli, því ekkert var um málið
getið í birtri málaskrá Hæstaréttar
þann daginn.
Niðurstaða Hæstaréttar var ein-
föld. Staðfest var niðurstaða hins
áfrýjaða dóms og Íbúðalánasjóður
þar með sýknaður af því að hafa
brugðist upplýsingaskyldu hvað
varðar margfeldisáhrif fram-
reiknaðs vaxtakostnaðar vegna
verðtryggingar á lánstímanum.
Hæstaréttardómararnir minnast í
dómi sínum á niðurstöðu EFTA-
dómstólsins og gefa honum bara
langt nef þar sem hann hafi enga
lögsögu á Íslandi.
Ekki er þó annað hægt að segja
en að Hæstiréttur sé samkvæmur
sjálfum sér í þessu máli eins og
fjölmörgum öðrum af svipuðum
toga. Samt má örugglega deila um
réttmæti og siðgæði slíkra dóma.
Lagt fyrir erlenda dómstóla
Framhaldið er að Hagsmuna samtök
heimilanna hafa lýst því yfir að farið
verði með málið fyrir Evrópska
dómstóla og mögulega fyrir mann-
réttindadómstól Evrópu.
Hæstiréttur rassskelltur
trekk í trekk
Niðurstöður dómara hins íslenska
Hæstaréttar breyta því þó ekki að
þeir geti mögulega haft rangt fyrir
sér. Erlendir dómstólar hafa þannig
margítrekað rassskellt íslenska
dómara Hæstaréttar opinberlega
fyrir rangar niðurstöður í ýmsum
málum. Ágætt er dæmi um þrjú mál
sem blaðamenn hafa tapað fyrir
Hæstarétti en var snúið við fyrir
evrópskum dómstólum. Í þrígang
vann Erla Hlynsdóttir t.d. mál gegn
íslenska ríkinu fyrir mannréttinda-
dómstóli Evrópu og var ríkið dæmt
til að greiða henni bætur. Hæstiréttur
Íslands getur auðvitað haldið áfram
að berja hausum dómara sinna við
stein, en það bætir ekkert þeirra
óréttlæti.
Illa brengluð hagspeki
Í hnotskurn snýst málið í raun um
þá hugmyndabrenglun hagfræðinga
heimsins að hægt sé að reikna sér
raunverðmæti af peningum í formi
vaxta án þess að nokkur raunverð-
mæti komi þar á móti. Vitandi það
að peningar eru í sjálfu sér einungis
ávísun á einhver raunverðmæti eins
og fiskflak, kartöflupoka, hús eða
pylsu með öllu. Verðtrygging hleypir
þessari vaxtahugmyndafræði síðan í
enn meiri ógöngur.
Þekktir sérfræðingar hafa sagt að
grunnvandi peningakerfis heimsins
sé vextir á peninga og veldisvöxtur
vaxta sem fjármálakerfi heimsins
hafi lifað á. Gallinn liggi í því að á
bakvið vexti á fjármagn séu engin
raunverðmæti. Því þurfi reglulega
að leiðrétta kerfið með færslu á
raunverðmætum frá almenningi,
sem feli í sér stórfellda eignaupp-
töku. Þannig fái þeir sem standa
hæst í píramídanum og eiga mikla
peninga og innheimta vexti af þeim,
upp í hendur stóraukin raunverð-
mæti við hverja kollsteypu kerfis-
ins. Með öðrum orðum, þeir ríku
verða ríkari á kostnað fjöldans.
Hið fræga eitt prósent þjóðanna,
eignast öll raunverðmætin og eftir
stendur snauður almúginn. Slíkt
hlýtur síðan að kalla á upplausn
þjóðfélaga.
Hefur gullið sem Jesú fékk í
vöggugjöf vaxið á 2015 árum?
Ágætt dæmi um blekkinguna og
veldisvöxtinn sem við er að etja má
finna á Vísindavef Háskóla Íslands,
þó í léttum dúr sé. Þar er spurt:
Ef gullið sem vitringarnir
gáfu Jesú Kristi hefði verið
sett í banka, hversu mikils
virði væri það í dag?
Rökrétt svar er að ef
gullið hafi verið geymt
á þann hátt að það
rýrnaði ekki að
eigin þyngd,
þá væri raun-
verðmæti þess
nákvæm lega
það sama
og þyngd þess sagði til um þegar
Jesús fékk það að gjöf. Hafi Jesús
fengið 100 grömm af gulli sem
varðveitt hafi verið í bankahólfi,
þá væru þau enn 100 grömm í dag,
hvorki meira né minna. Það er síðan
afstætt hvort verðmat á gulli gagn-
vart öðrum raunverðmætum eins
og asna eða þorskflaki, hafi breyst
á þeim 2015 árum sem liðin eru.
Gullið væri samt enn nákvæmlega
það sama.
Spekingar Vísindavefsins falla
hins vegar í þá gryfju að fara að
vaxtareikna raunverðmæti gullsins
samkvæmt eðli nútíma fjármála-
kerfis og meta vaxtahækkanir
og vaxtavexti í rúmlega 2000 ár.
Þannig komast menn í óendanlegar
ógöngur við að reyna að búa til
raunverðmætamat á vöxtum allan
þennan tíma. Þar segir m.a.:
„Uppsafnaðir vextir á 2000 árum
verða alltaf mjög háir í hlutfalli við
upphaflegu töluna. Upphæð sem
liggur á reikningi sem ber fasta (og
jákvæða) vexti, hækkar samkvæmt
svokölluðum veldisvexti og á 2000
árum skilar það alltaf mikilli hækk-
un, nema vextirnir séu hverfandi,
það er að segja nálægt núlli.
Svo að dæmi sé tekið þá verður
ein króna sem ávöxtuð er með 1%
vöxtum að 440 milljónum króna
á 2000 árum. Ef vextirnir eru 2%
verður krónan að um 160 milljónum
milljarða króna eða nánar tiltekið
158.614.732.760.369.000 krón-
um. Þjóðarframleiðsla Íslendinga
er um 800 milljarðar króna á ári
svo að þetta er um 200-þúsundföld
sú upphæð.“
Þyngjast silfurpeningar
Júdasar við
vaxtareikning?
„Þess má einnig geta
að talið er líklegt
að silfur pen-
ingarnir sem
Júdas fékk
fyrir svik
sín hafi
vegið rúm
14 grömm
hver. Pening-
arnir voru
30 og hafa
því vegið
samtals rúm
400 grömm.
Hefði það
magn vaxið
um 1% á ári í 2000 ár væri það nú
hátt í 200 þúsund tonn. Það er álíka
mikið og allur þorskafli Íslendinga
árið 2002. Hefði vöxturinn verið 2%
á ári væri silfrið nú hátt í 70 þúsund
milljarðar tonna. Ef vextirnir hefðu
verið 3% væri silfrið orðið þyngra en
jörðin öll,“ segir á Vísindavefnum.
Botnlaus fáránleiki
Þessir útreikningar sýna vel fárán-
leikann og þá botnlausu ógöngur
sem hagspekin er komin í. Fjórtán
gramma silfurpeningur Júdasar getur
aldrei orðið í raunverðmæti meira
en 14 gramma silfurpeningur, sama
hvernig reiknað er. Ekki frekar en að
kílógramm af blýi verði þyngra en
kílógramm af æðardún. Vextir, svo
ekki sé talað um vaxtavexti og verð-
tryggða vexti, eru upphaflega ekkert
annað en huglæg afurð braskara og
tilraun til að búa til raunverðmæti úr
engu. Þar er verið að flytja raunverð-
mæti frá þeim sem eiga þau, til hinna
sem nýta sér peningaeign (ávísanir á
raunverðmæti) til að skapa sér tekjur
með vaxtatöku.
Trúin bannaði töku vaxta
Athyglisvert er að bæði kristin
kirkja sem byggir á trúna á Jesú og
Múhameðstrúin bönnuðu notkun
vaxta lengi vel. Einnig er slíkt að
finna í búddisma og fleiri trúarbrögð-
um. Þegar fyrir þúsundum ára sáu
menn nefnilega blekkinguna sem
fólst í notkun vaxta og leitt gæti
til óstjórnlegs skaða fyrir samfélag
manna.
Vaxtalausu bankar múslima
Fjölmargir bankar í múslimaríkj-
um eru í dag opinberlega enn með
vaxtalaus viðskipti, en virðisauk-
inn sem annars væri fenginn með
Vextir og verðtrygging neytendalána heldur íslensku þjóðinni enn í spennitreyju:
Martröð sem virðist engan
endi ætla að taka
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Fréttaskýring