Bændablaðið - 03.12.2015, Blaðsíða 42

42 Bændablaðið | Fimmtudagur 3. desember 2015
Móðir Jörð í Vallanesi hlaut Fjöregg Matvæla-og næringarfræðingafélag Íslands:
Órjúfanleg heild umhverfis, hollustu og gæða
– bændurnir Eygló og Eymundur ætla að færa sig í auknum mæli yfir í matartengda ferðamennsku
Móður Jörð í Vallanesi á
Fljótsdalshéraði var á dögunum
veitt Fjöregg MNÍ (Matvæla- og
næringarfræðingafélag Íslands)
2015, en verðlaunin eru veitt fyrir
lofsvert framtak á matvæla- og
næringarsviði.
Í umsögn dómnefndar segir
meðal annars: „Móðir Jörð er tilnefnt
fyrir að framleiða spennandi íslensk
matvæli úr jurtaríkinu. Fyrirtækið
byggir sína framleiðslu á sjálfbærni
og lífrænt ræktuðu hráefni. Hjá fyr-
irtækinu er lögð mikil áhersla á að
þróa afurðir úr nánasta umhverfi og
hafa fjölmargar nýjungar komið frá
Móður Jörð á síðustu árum.“
Blaðamaður heilsaði upp á þau
Eygló Björk Ólafsdóttur og Eymund
Magnússon, bændur og eigendur
Móður Jarðar, þar sem þau voru
á sínum stað á Jólamatarmarkaði
Búrsins helgina 21.–22. nóvember.
Eymundur hóf búskap í Vallanesi
með fyrri konu sinni, Kristbjörgu.
„Ég var nú ekki nema sex eða átta
ára kúasmali hjá Sveinbjörgu, ömmu
minni, í Flögu í Skriðdal þegar ég
ákvað að verða bóndi. Það voru
kýrnar og lóan, held ég, sem gáfu
mér þennan innblástur. Eftir nám
á Hvanneyri og vinnu við búskap
í Noregi, Englandi og Svíþjóð lá
leiðin í Egilsstaði með Kristbjörgu
og eftir nokkra leit ákváðum við að
hefja landnám í Vallanesi sem hafði
verið í eyði hvað búskap varðar í 20
ár. Það kom aldrei annað til greina
en Fljótsdalshérað. Kristbjörg
hafði unnið á Heilsustofnun
Náttúrulækningafélags Íslands í
Hveragerði og kynntist þar lífrænni
ræktun. Við ræktuðum lífrænt græn-
meti til heimilis og þá varð ekki
aftur snúið, eins og þeir þekkja sem
smakkað hafa lífrænt ræktað græn-
meti,“ segir Eymundur.
Eygló hefur verið áberandi í
starfi Slow Food á Íslandi. Hún
segir að hugsjónir Slow Food og
lífrænnar ræktunar fari vel saman
og þau tvinni þetta saman í sínum
búskap. „Hugmyndafræðilega fara
þessar tvær stefnur saman og Slow
Food hefur alltaf verið málsvari
lífrænnar ræktunar, þó að það sé
víðtækara en svo og áherslan mest
á nærumhverfið, upprunaleika og
staðbundna matvælaframleiðslu,“
útskýrir Eygló. „Hreinleiki er eitt
af einkunarorðum Slow Food, það
er að maturinn sé laus við eitur-
efni svo sem skordýraeitur og að
framleiðslan sé ekki mengandi fyrir
umhverfið. Lífræn vottun gengur út
á að framleiðsluaðferðirnar séu í takt
við ákveðna staðla, en lætur liggja á
milli hluta hvaðan aðföngin koma.
Við höfum báðar þessar stefnur að
leiðarljósi og enda er það væntan-
lega allra best fyrir jörðina okkar
að matvæli eða aðföng séu lífræn
og staðbundin. Ég held að okkur
gangi ágætlega að sameina þetta
tvennt, okkur er mjög umhugað um
að styðja við svæðisbundna þróun og
vinna með aðilum í okkar nærum-
hverfi enda er mjög mikilvægt fyrir
byggðaþróun að „micro hagkerfið“
virki og að fjármunir leki ekki út úr
því að óþörfu. Þessar leiðir verða að
geta farið saman.“
Árangursríkt að hafa
einlægan áhuga á mat
„Ætli það sé ekki árangursríkara að
hafa einlægan áhuga á mat, það er
gaman þegar áhugamál og vinna
tvinnast saman að mínu mati,“ segir
Eygló þegar þau eru spurð hvort
ekki sé nauðsynlegt að vera sæl-
keri þegar maður er metnaðarfullur
smáframleiðandi matvæla. „Það er
ekki alltaf fyrirséð hvaða vörur ná í
gegn og því mikilvægt að maður hafi
gaman af því að þróa eitthvað nýtt og
skapa. Óhjákvæmilega fékk ég mitt
mataruppeldi í gegnum viðskipti við
Miðjarðarhafslönd þegar ég starfaði
við innflutning á sínum tíma og síðar
nokkurra ára búsetu á Ítalíu. Ég hef
eflaust tekið Ítali mér til fyrirmyndar
og dáist að því hversu meðvitaðir
þeir eru um gæði hráefnisins og taka
mat alvarlega. Ég segi stundum í
gríni að þeir „borði með eyrunum“,
það eru öll skynfæri notuð til að njóta
góðs matar þar. Í dag mótast eldhúsið
af umhverfi okkar og því fjölbreytta
úrvali af grænmeti og jurtum sem
við ræktum og við erum á hverju ári
að bæta við áhugaverðum tegund-
um. Ferskleikinn er líka í fyrirrúmi
að sjálfsögðu. Við notum ferðalög
okkar auk þess til að fá innblástur,
förum á sýningar og markaði og
skoðum hvað aðrir eru að gera,“
segir Eygló.
„Það er mikil vinna að vera bóndi
og matvælaframleiðandi en okkar
gæðatími er þegar við borðum saman
að loknum löngum vinnudegi,“ segir
Eymundur. „Eygló er frábær kokkur
og þótt við ætlum ekki að tala um
vinnuna á kvöldin þá fer ekki hjá
því að nýjar hugmyndir spretti fram
við matarborðið.“
Að sögn Eymundar ætlaði hann í
upphafi „bara“ að vera kúabóndi og
framleiða mjólk og nautakjöt. „En
eins og fyrr segir þá var Vallanes
nánast óræktað og við það að rækta
jörðina fann ég að akuryrkjan
höfðaði mjög sterkt til mín og ég
sé fátt fallegra en nýplægðan akur,
svo skrýtið sem það er. Grænmetið
kom því fljótlega mjög sterkt inn
– og síðan kornið – og ég fann að
ég hafði mikinn áhuga á að koma
vörunum á markað undir eigin vöru-
merki og þá varð til vörumerkið
Móðir Jörð. Bankabyggið kom til
dæmis í verslanir 1987 og ég man
að mönnum þótti skrýtið að finna
kartöflur „brandaðar“ eða merktar
framleiðandanum Móður Jörð,“ segir
Eymundur um upphafsárin.
„Skógræktin er partur af þess-
um ræktunaráhuga en hún hófst
hér 1989 og skjólbeltaræktun 1993.
Áhrif skjólsins á ræktunarmöguleika
eru mjög miklir og svo er skógurinn
nú þegar að gefa okkur viðarkurl í
göngustíga, byggingavið og við
höfum selt jólatré í ein átta ár,“ bætir
Eymundur við.
„Við hættum því með kýrnar
eftir tíu ár og nautakjötið fimm
árum seinna og síðasta nautakjöts-
framleiðslan var reyndar lífrænt
vottuð. Það voru miklar sveiflur í
tekjum eftir árstíðum og þá kviknaði
áhuginn á að framleiða tilbúnar vörur
sem væru til allt árið en ekki bara
stutt fram á vetur eins og grænmetið.
Grænmetisbuffin byrjaði ég að fram-
leiða 2004 með aðstoð Þórunnar,
dóttur minnar, sem er listakokkur
og myndlistarmaður og þá voru
fyrir nuddolíurnar, bankabyggið og
byggmjölið auk vaxandi úrvals af
grænmeti. Síðan kom „góðærið“ með
gegndarlausum innflutningi og það
þurfti hrun til að landinn fengi aftur
áhuga á innlendri framleiðslu. Við
Eygló hófum sambúð í kjölfar hruns-
ins og hún með allan sinn áhuga á
góðum mat var strax komin með
hugmyndir að nýjum vörum. Ég held
hreinlega að hún hafi verið að leita
sér að lífrænum bónda til að koma
hugmyndum sínum í framkvæmd,“
segir Eymundur.
„Samstarf okkar hefur borið
Eygló Björk Ólafsdóttir með verð-
launagripinn Fjöreggið, íslenskt
eða í 20 ár. Mynd / MNÍ
Eymundur Magnússon og Eygló Björk Ólafsdóttir, bændur í Vallanesi á Fljótsdalshéraði, voru að sjálfsögðu mætt á Jólamatarmarkað Búrsins sem var haldinn í Hörpu fyrir skemmstu. Mynd / smh
Rauðrófugló kom á markaðinn 2009, síðar Gulrófugló og Fennelgló en þeim
er ætlað að vera meðlæti með íslenskum mat svo sem hangikjöti og villibráð.
Mynd / Áslaug Snorradóttir