Bændablaðið - 03.12.2015, Blaðsíða 44

44 Bændablaðið | Fimmtudagur 3. desember 2015
„Bændur eru alls konar. Ungir,
gamlir, konur, karlar. Þeir nýta
landið ekki eingöngu til búskapar,
heldur hefur nýsköpun í landbún-
aði sótt fram síðustu ár, þar á meðal
hefur stétt ferðaþjónustubænda
stækkað,“ sagði Jóhanna María
Sigmundsdóttir, alþingismaður og
bóndi, á Umhverfisráðstefnu sem
haldin var á Grand hóteli fyrir
nokkru.
Sagði hún að í dag væri ekkert
til sem héti „ómenntaður bóndi“.
Bændur hafi grunnskólapróf, stúd-
entspróf, oft iðnmenntun og eða
búfræðipróf. Þá væru bændur einnig
að sækja símenntunarnámskeið hjá
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins,
Bændasamtökum Íslands og fleiri
stofnunum.
Bændur og landgræðsla
Benti Jóhanna á tengingar bóndans
við hin ýmsu svið þjóðfélagsins eins
og við uppgræðslu lands.
„Samstarf bænda í landgræðslu
og ferðamennsku snýst mikið um
gagnkvæmt traust og skilning. Þeir
sem starfa við landgræðslu verða að
sýna bændum skilning á þeirra starfi
og öfugt, alveg eins og bændur verða
að sýna þeim sem nýta landið í ferða-
þjónustu skilning og öfugt. Því allir
þessir þættir geta vel spilað saman.
Réttverkandi samspil er ávinning-
ur bónda, rétt nýting landsins sem
hann hugsar um og hefur atvinnu
af að nýta.
Verkefnið Bændur græða landið
hefur verið í gangi frá 1990. Vel
flestir þátttakendur verkefnisins eru
sauðfjárbændur enda eiga þeir mesta
nýtingu á afréttum og beitarlandi –
vilja skila til baka. Mikil umræða um
beitarþunga, beitarstýringu og ofbeit
síðustu misseri.
Árið 2000 var gerð viðhorfs-
könnun hjá þátttakendum og sýndi
hún að enginn var óánægður með
verkefnið, svörun könnunarinnar var
yfir 95% þeirra sem haft var sam-
band við úr nærri 300 manna hóp.
Landgræðsla er kennd á Hvann-
eyri, búfræðingar þurfa að taka áfanga
í landgræðslu, í Sauðfjárskólanum er
komið inn á fóðuröflun, beitarstjórn-
un, skipulagða beit vor og haust,
sumarbeit á afréttum og heima-
löndum. Hvati er til að hafa einnig
Nautgripaskóla og Hrossaskóla þar
sem inn á þetta væri komið.
Landgræðslufélög eru um allt
land ásamt skógræktarfélögum sem
spila stóran þátt í landgræðslu bænda
(Skógarbændur).
Þó að þetta verkefni, Bændur
græða landið, hafi byrjað fyrir 25
árum þá hafa íslenskir bændur
stundað uppgræðslu lengur en það.
Þeir hafa heft sandfok, stöðvað rof,
jarðvegseyðingu, dreift heyi og skít
á bert land þar sem þeir hafa náð
að græða upp, enda fellur til mikið
magn af lífrænum úrgangi á hverju
býli.
En ætli fólk flokki þetta sem
upp- og landgræðslu þegar að hún er
óskipulögð? Til dæmis ef heyi og skít
er hent á þann bera blett sem næst
er vinnusvæði eða búsetu þar sem
vinnuhagræðing er að leiðarljósi.“
Grunnur að sjálfbærum
landbúnaði
Jóhanna varpaði upp þeirri spurn-
ingu hvers vegna bændur ættu að
græða upp land og svaraði henni jafn
harðan.
„Bændur hafa lífsviðurværi sitt af
íslenskri náttúru, það er þeirra hagur
að landið sé vel þétt, gróðri vaxið og
undirbúið undir hvaða nýtingu sem
er, beit eða aðra uppbyggingu.“
„Við fengum jörðina að láni frá
börnunum okkar“
Þá benti hún á að umhverfis-
sjónarmið væru líka hluti af hag
bænda. Þá væri uppgræðsla góð fyrir
landkynningu, íslenska náttúru og
til að viðhalda lífríki og ákveðinni
plöntuflóru.
Með landvinningum og beitar-
stýringu væru bændur að fá meira
land til umráða, meira land til að
rækta tún og meira land til að beita.
Það léttir um leið þunga af því landi
sem fyrir er. Endurheimti landgæði
og legði grunn að sjálfbærum land-
búnaði og betra ástandi lands til
næstu kynslóðar. „Við fengum ekki
jörðina að gjöf frá foreldrum okkar,
við fengum hana að láni frá börnun-
um okkar.“
Sagði Jóhanna að oft vildu bænd-
ur gera enn betur í landgræðslumál-
um, en á stórum búum væru oft fáir
við störf og því væri einfaldlega
ekki tími aflögu til að sinna slíkum
verkefnum.
„Það er margt fleira sem þarf
til að ná árangri við að græða upp
land heldur en að fá fræ og leiðbein-
ingar, stundum vantar líka fjármagn
til viðhalds eða lagningu girðinga
til að stjórna ágangi búfénaðar á
svæðið. Árið 2014 voru um 500
virkir þátttakendur (sveiflast milli
ára) og unnið var með um 5.000
hektara svæði.
Með verkefninu hefur skilning-
ur bænda á landnotkun og land-
græðslu aukist og það eflir menn
til frekari þátttöku að sjá árangur
verkefnisins.
Landið sem áður var ónýtanlegt
er orðið flott til útivistar og kræsi-
legra fyrir uppbyggingu.“
Nefndi Jóhanna nokkur dæmi
þar sem uppgræðsla og skógrækt
hafa breytt aðstæðum.
Þar sem áður hafi verið nánast
auðn, aðeins einstaka snarrót, væri
allt í einu orðið gróið land. Það
hafi síðan verið hægt að nýta undir
sumarhúsabyggð.
Ferðaþjónustubændur nýttu
sér uppgræðslu með trjám til að fá
skjólsælla svæði þar sem þeir reistu
veitingasal, gistihús og tjaldstæði.
Árangurinn væri þegar byrjaður að
sjást og yrði greinilegri eftir því sem
trén hækkuðu.
Þá sagði hún að skjólbelti geti
myndað falleg svæði í kringum lög-
býli, til dæmis komið í veg fyrir að
vélaskemma og vélar sjáist frá vegi.
Það sé bæði umhverfisbætandi fyrir
ferðamanninn sem á leið hjá og gæfi
ábúendum meiri frið með sitt. Þá hafi
bændur aukið skjólbeltagerð við tún,
akra og grænmetisgarða til að ná betri
uppskeru.
Ferðaþjónusta bænda
Jóhanna kom inn á ferðaþjónustuna
og þátt bænda í þeirri uppbyggingu.
Sagði hún að með því að bændur
hlúðu vel að landinu kæmi það þeim
til góða í ferðaþjónustunni.
Þegar landið er farið að líta vel
út vekur það áhuga og möguleika á
gönguferðum, jeppaferðum og veiði-
ferðum. Þar þyrfti þó að huga að því
sem mikið er í umræðunni eins og
utanvegsakstri. Í hestaferðum þyrfti
einnig að huga að umhverfi og ásýnd
beitarsvæða og úthaga. Auk þess
þyrfti að huga að dýra- og plöntu-
lífríkinu – fuglaskoðun, plöntufræði
og merkilegum svarðarnautum, heit-
um laugum, heitum uppsprettum og
umhverfinu í kringum þær.
Þá nefndi hún m.a. að sveitaheim-
sóknir væru að verða algengari t.d. í
smalamennskur og nýtingu náttúru
til matargerðar s.s. fjallagrös, ber,
kræklingur, vatnafiskur, krydd, og
sveppir. Ekki mætti raska tegundum,
frekar að búa til vistvænlegt umhverfi
fyrir þær. Gróður mætti nýta til að
lita garn, og í snyrtivörur og sápur.
Þá spurði Jóhanna hvað við ætl-
uðum að selja ferðamönnum.
„Við leggjum mikla áherslu á
íslenska náttúru, ósnortið landslag,
hreina náttúru, gott vatn og loft. Við
viljum að fólk upplifi íslenska nátt-
úru, ekki auðn. Sjái fjölbreytileik-
ann en ekki sandfok. Við viljum að
á Íslandi séu bændur sem selja heil-
næma vöru til að fæða ferðamann-
inn, þá skiptir sjálfbær landbúnaður
meginmáli.
Það eru bændur sem stunda
búskap, landgræðslu og ferðaþjón-
ustu saman og þeir eru sönnun þess
að þessir þættir geta farið vel saman
ef við tökum ákvörðun um það og
vinnum vel,“ sagði Jóhanna María
Sigmundsdóttir. /HKr
Bændur í sátt við náttúru og ferðamenn
− „Við fengum ekki jörðina að gjöf frá foreldrum okkar, við fengum hana að láni frá börnunum okkar“
„Bændur hafa lífsviðurværi sitt af íslenskri náttúru, það er þeirra hagur að landið sé vel þétt, gróðri vaxið og undir-
búið undir hvaða nýtingu sem er, beit eða aðra uppbyggingu.“
Uppbyggingarsjóður Norðurlands úthlutar styrkjum:
Fimm verkefni fá styrki upp á 10 milljónir króna
Uppbyggingarsjóður Norður-
lands eystra hefur úthlutað 10
milljónum króna í styrkvil-
yrði til atvinnuþróunar og
nýsköpunarverkefna á starfs-
svæði Atvinnuþróunarfélags
Þingeyinga. Þetta var síðari
úthlutun ársins 2015, en áður var
úthlutað í júní sl. Tólf umsóknir
bárust en fimm verkefni hlutu
styrkvilyrði.
Þau verkefni sem hlutu styrk
að þessu sinni eru Austurgátt/Fly
Europe sem hlaut vilyrði fyrir 3,5
milljónum króna, en verkefnið lýtur
að millilandaflugi milli Egilsstaða
og London og hefst það næsta vor
á vegum Discover the World í sam-
starfi við Tanni Travel og Fjallasýn
Rúnars Óskarssonar ehf. sem er
umsækjandi. Markmiðið er að
stuðla að millilandaflugi um aðra
flugvelli en Keflavík á ársgrund-
velli í framtíðinni og efla þannig
ferðaþjónustu og atvinnuupp-
byggingu á Norðausturlandi.
Hagkvæmni próteinverksmiðju
könnuð
Verkefnið Próteinmjöl úr jarðhita
fékk vilyrði fyrir þremur milljónum
króna, en það felst í að þróa aðferð
til að vinna próteinríkt fóðurmjöl úr
kolefnisútblæstri frá jarðhitavirkjun-
um. Umsækjandi er nýsköpunarfyr-
irtækið Geo-Protein ehf., sem í sam-
starfi við Landsvirkjun undirbýr og
kannar hagkvæmni á uppsetningu til-
raunaverksmiðju við Kröfluvirkjun.
Heimaslóð hlýtur kr. 1,5 millj-
ónir í styrkvilyrði. Heimaslóð
er tímabundið átaksverkefni
um að efla búskap og stuðla að
jákvæðri þróun í landbúnaði í
Þingeyjarsýslu. Umsækjandi
er BSSÞ í samstarfi við BSNÞ,
búgreinasamtök í Þingeyjarsýslu,
Sparisjóð Suður-Þingeyinga, RML
og AÞ.
Fuglahátíð á Húsavík
Twin town bird festival: Vardö-
Húsavík hlaut eina milljón króna
í styrkvilyrði. Verkefnið snýst um
að efna til fuglahátíðar á Húsavík
í beinu framhaldi af fuglahátíð-
inni Gullfest í Varanger í Noregi.
Að verkefninu stendur Fuglastígur
á Norðausturlandi í samstarfi við
Biotope, forsvarsmenn Gullfest og
Norðurþing. Markmiðið er að styrkja
ímynd Norðausturlands sem fugla-
skoðunarsvæði á heimsvísu.
Mýsköpun: Markaðssetning og
kynningarátak erlendis hlýtur kr.
1.000.000 styrkvilyrði. Mýsköpun
vinnur að því að koma upp þör-
ungaverksmiðju í Mývatnssveit og
felst þetta verkefni í því að koma á
tengslum við stofnanir og fyrirtæki
erlendis sem eru framarlega á því
sviði.
Sem fyrr segir bárust tólf
umsóknir nú og sótt var um tæp-
lega 27 milljónir til verkefna með
áætlaðan heildarkostnað um 67
milljónir, en til ráðstöfunar voru
10 milljónir. /MÞÞ
Forsvarsmenn verkefna sem hlutu styrkvilyrði úr Uppbyggingarsjóði Norðurlands eystra. Frá vinstri, Hlöðver P.
Hlöðversson, Guðrún Tryggvadóttir, Arnheiður Rán Almarsdóttir, Gunnar Jóhannesson, Hermann Bárðarson,
Þórhallur Bjarnason og Jóhann Þórhallsson. Mynd / AÞ