Lifandi vísindi - 11.01.2016, Blaðsíða 7

50
m
50 m
10
km
Tunglið er götótt eins og ostur
Götin á tunglinu eru op inn í hella eða göng
undir yfirborðinu. Slíkar jarðmyndanir má
einnig finna t.d. á Íslandi og Hawaii. Þar mynd-
ast þeir þegar hraunelfur storknar á yfirborðinu
en að innaverðu nær kvikan að renna burt.
NÝ ÞEKKING
Leysimyndavél á að varpa
ljósi á dularfulla hella
Ný tækni getur séð fyrir horn og tekið myndir af innri gerð tunglsins úr mikilli fjarlægð.
STJÖRNUFRÆÐI Allt frá því að
vísindamenn uppgötvuðu hulið og
dularfullt netverk af djúpum hellum
undir yfirborði tunglsins árið 2009,
hefur þá dreymt um að geta ein-
hvern tímann rannsakað fyrirbærið
nánar – og jafnvel byggja tunglstöð
í einhverjum hellinum.
Með nýþróaðri myndatökutækni
er nú útlit fyrir að uppfylla megi
hluta draumsins. Bandarískir vís-
indamenn hjá NASA hafa smíðað
margbrotna leysimyndavél sem
getur bæði tekið myndir úr mikilli
fjarlægð, t.d. frá gervitungli á braut
um mánann og einnig séð fyrir horn.
Tæknin skapar þrívíddarmyndir og
gerir mönnum kleift að kortleggja
hellana með mikilli nákvæmni.
Fram til þessa hafa fundist meira
en 200 hellar á tunglinu og margir
þeirra eru taldir vera ákaflega djúpir
– kannski allt að 60 metrar eða
meira. Af þessum sökum líta vísinda-
menn hellana hýru auga – þeir eru
nefnilega sérlega heppilegir fyrir
tunglstöð, enda er fínasta vörn gegn
geimgeislun neðanjarðar.
Karine Kirkebæk
Í STUTTU MÁLI
BLÓÐSÝNI GETA
AFHJÚPAÐ MÍGRENI
Vísindamenn telja að fitu-
efni – svonefndir lípídar – í
blóði geti skipt máli fyrir
mígreni. Konur sem þjást af
mígreni hafa meira af tiltek-
inni gerð lípída í blóði en
þær konur sem ekki þjást af
höfuðverkjum.
Ælumaskína afhjúpar
dreifingu veira
Við North Carolina State University er
að finna tæki sem er gagngert smíðað
til að kasta upp. Vélin er með innbyggt
vélinda og maga og getur veitt sér­
fræðingum greinarbetri þekkingu
með því að sýna nánar hvernig nóró­
veira – sem veldur heiftarlegum niður­
gangi og uppköstum – dreifist milli
manna við uppköst.
Holan er inngangur
að einum af mörgum

ókönnuðum hellum
G
RA
CE TU
N
G
-TH
O
M
PSO
N
/N
CSU
NASA
80 m
LEYSILJÓS