Lifandi vísindi - 11.01.2016, Blaðsíða 48

Print: lof Status: 750 - Sprog godkendt Layout:LO
F Red.sek:LN
I
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
U
ngi maðurinn kastast til jarðar
þegar byssukúla á 900 m/s
hraða lendir í maga hans og
stingst inn í líkamann. Kúlan
grandar öllum líkamsvef sem
á vegi hennar verður. Mestu skemmdirnar
verða þó af völdum gífurlegrar þrýstings-
bylgju sem þrýstir öllum mjúkum vef í
burtu og skilur eftir sig fimm sm breið göng.
Göngin falla saman aftur eftir nokkrar
millísekúndur. Afleiðingarnar eru mjög víð-
tækar og flóknar skemmdir, svo sem ónýtar
æðar sem gera það að verkum að blóð
streymir úr líkamanum. Blóðmissirinn er
svo mikill að maðurinn getur aðeins lifað
mjög stutta stund og þegar hann kemst á
spítalann reyna læknarnir fyrst og fremst
að stöðva blæðinguna. Þetta er hins vegar
mjög erfitt og tímafrekt, því meiðsl sjúk-
lingsins eru svo umfangsmikil. Þegar hjart-
að stuttu síðar virðist vera að hætta að slá,
sökum þessa skyndilega blóðtaps, gera
læknarnir sér grein fyrir að þeir geta aðeins
bjargað lífi mannsins með einu móti, þ.e.
með því að deyða hann fyrst.
Sjúklingurinn deyr – aðgerðin tekst
Í aðstæðum á borð við þessar, þar sem sjúk-
lingurinn er nær dauða en lífi og læknarnir
berjast við að bjarga lífi hans áður en hann
er úrskurðaður heiladauður, þá skiptir tím-
inn sköpum. Heilinn getur ekki lifað lengur
en fimm mínútur án súrefnis úr stöðugu
blóðstreymi en að þeim tíma liðnum er
hætt við óbætanlegum heilaskemmdum.
Að tíu mínútum liðnum eru heilaskemmd-
irnar orðnar svo miklar að sjúklingurinn er
annað hvort úrskurðaður heiladauður eða
fellur í dauðadá sem hann á ekki aftur-
kvæmt úr.
Læknarnir fengu hugmyndina
þegar fólk var endurlífgað eftir
að hafa drukknað í köldu vatni.
CHICAGO TRIBUNE/GETTY IMAGES & SHUTTERSTOCK
Líkaminn er kældur niður í sjö gráð-
ur, hjartað stoppað og sjúklingurinn
deyr. Bandarískur læknir fylgir
þessari atburðarás af ásettu ráði en
tilgangurinn er einungis sá að
græða tíma til að geta gert aðgerð á
sjúklingnum og endurlífgað hann
síðan. Sem stendur er aðferðinni
beitt á fórnarlömb byssuskota en
hugsanlegt er að hún geti jafnframt
bjargað sjúklingum eftir
hjartastopp.
Gorm Palmgren