Þjóðmál - 01.12.2008, Page 13

Þjóðmál VETUR 2008 11
eins konar róður á ný mið og Ólafur Ragnar
sagði orðrétt:
„Við vitum líka að ætíð er hægt að hverfa
aftur heim til Íslands ef illa fer í leiðangrinum
og eiga hér hið besta líf því öryggisnetið sem
velferðarsamfélagið veitir okkur tryggir öllum
sama rétt til menntunar og umönnunar óháð
efnahag . Athafnamenn í sumum öðrum lönd-
um verða hins vegar oft að leggja velferð
fjölskyldunnar á vogarskálar áhættunnar .“
Nú hljóma þetta eins og örgustu öfugmæli,
þegar þjóðin öll þarf að súpa seyðið af þeirri
áhættu, sem auðmennirnir tóku . Þeir lögðu
velferð allrar íslensku þjóðarinnar á vogarskálar
áhættunnar, sem þeir tóku .
Sumarliði Ísleifsson, sagnfræðingur, sem
meðal annars hefur ritstýrt þeim hluta sögu
stjórnarráðsins, sem spannar árin frá 1964 til
2004, komst þannig að orði í Lesbók Morgun-
blaðsins 15 . nóvember, 2008:
„En heimurinn stendur ekki í stað . Allt
breyttist eftir 1990 nema opinberar sjálfs-
myndir Íslendinga eins og kom átakanlega
í ljós þegar haldið var upp á svokallað
landafundaafmæli fyrir tæpum áratug . Í
kjölfarið kom svo útrásin þar sem sömu
hugmyndum var haldið á lofti, boðaðar
sjálfsmyndir sem byggðust á yfirburðahyggju
og þeir lofaðir sem eru „aggressive and risk-
taking“, (Sjá Ólafur Ragnar Grímsson, „How
to succeed in Modern Business: Lessons from
the Icelandic Voyage“; http://www .forseti .
is/media/files/05 .05 .03 .Walbrook .Club .
pdf) . Þetta var versta vegarnesti sem ungir og
óreyndir karlmenn, haldnir nagandi efa um
getu sína, gátu fengið og er óþarfi að ræða
þau mál frekar á þessum vettvangi . Hins vegar
er ljóst að tími er kominn til að setja önnur
viðmið sem ekki byggjast á hugmyndum sem
ætluð voru allt öðrum samfélagsmarkmiðum:
að sameina fólk um að búa til þjóðríki . Nú
þarf annars konar vegarnesti þar sem velferð
byggist á samfélagslegri ábyrgð og náinni
samvinnu þjóða . Þá er örugglega ekki
affarasælast að leggja áherslu á yfirburði,
sérstöðu og hreinleika .“
IV .
Sumarliði Ísleifsson dregur þá ályktun af bankahruninu og reynslu Íslendinga, að
ekki beri lengur að leggja áherslu á markmiðin,
sem sameina fólk um að búa í þjóðríki heldur
sé nú brýnast að efla nána samvinnu þjóða .
Hið stóra stökk, sem Íslendingar tóku með
aðild að Evrópska efnahagssvæðinu í upphafi
tíunda áratugarins, byggðist einmitt á því að
hefja nánari samvinnu við aðrar þjóðir en
nokkru sinni fyrr, frá því að landið hlaut sjálf-
stæði . Vegna þessa urðu meiri breytingar á
þjóð félaginu en nokkurn grunaði, breytingar,
sem síðan ýttu undir ofurtrú Íslendinga á
sjálfum sér – ofurtrú, sem nú hefur snúist í
andhverfu sína með brostinni sjálfsmynd .
Trúin á, að unnt sé að snúa öllu á betri veg
með aðild Íslands að Evrópusambandinu,
byggist ekki á vantrú á hugmyndafræði fjór-
frelsisins, heldur hinu, að þjóðin hafi ekki
styrk til að standa á eigin fótum . Eftir að
útrásaræðið er runnið af mönnum hefur
þjóðremban snúist í andhverfu sína en ekki
hugmyndafræðin, þess vegna sé best að ganga
í ESB, skapa þurfi þjóðinni nýtt skjól .
Ég tel, að sjóndeildarhringurinn eigi
að vera stærri, þegar leitað er nánara sam-
starfs við aðrar þjóðir . Með aðild að
Evrópu sambandinu vær um við að þrengja
svigrúm okkar á of mörg um sviðum, sem
eiga ekkert skylt við nauðsyn þess að hafa
hemil á áhættufíkn og loftkast ala smíð undir
merkjum útrásar fjármálafyrir tækja, versl-
unarjöfra og fasteignaeigenda . Þjóðin hef ur
þegar fengið að súpa nægilega mikið seyði af
þeirri framgöngu allri, þótt henni séu ekki
einnig settir úrslitakostir varðandi aðild að
Evrópusambandinu .