Þjóðmál - 01.12.2008, Page 33

Þjóðmál VETUR 2008 31
lega óþægilegt hve mörg þessara atriða gætu
átt við okkar íslensku aðstæður nú (þ .e . í
upphafi árs 2005) . Þess vegna er tímabært að
huga strax að hættumerkjunum, læra að lesa
þau og nýta sér einmitt það að horfur eru á
áfram hald andi velgengni um sinn . Hugleiða
hvernig okkar smáa hagkerfi geti náð mjúkri
lendingu undir lok stórframkvæmda, í stað
þess að ofrísa og missa af þeim sökum flugið
einhvern tímann á næstu misserum þar á
eftir . Við þurfum að líta tvö til fjögur ár fram
á við . Neikvæð áhrif samdráttar erlendis
frá eru nógu erfið án þess að við sé bætt
innlendum sjálf skapar vítum . Enn er nægur
tími til stefnu .
Eru markaðsverðmæti ofmetin?
– janúar 2005
Það nefnast „hlutdeildarreikningsskil“ þeg ar fyrirtæki sem eiga hluti í öðrum
fyrir tækjum færa það hlutfall af hagnaði og
hreinni eign dótturfélags, sem samsvarar
eign ar hlutfalli þeirra, inn í reikninga móður-
fél agsins . Hugsum okkur fjögur hlutafélög A,
B, C og D sem tengjast þannig að þau eiga
40% hvert í öðru „í hring“, þ .e . A á í B, B á
í C, C á í D og D á loks í A . Segjum að þau
hafi öll sjálf hagnast um 100 m .kr . og hagn-
aður þeirra er þá samanlagður augljóslega og
einfaldlega 400 m .kr . Samt færa þau hvert
um sig 40% af hagnaði dótturfélagsins inn
í sínar bækur og gefa skýrslu um 140 m .kr .
hagnað hvert eða alls 560 m .kr . Þarna mynd-
ast sýndarhagnaður upp á 160 m .kr . Sagt
hefur verið í kaldhæðni, að það sé einmitt
til gangurinn með hlutabréfamarkaði að hafa
sem flesta, á sem skemmstum tíma, að fíflum .
Öllu gamni fylgir nokkur alvara . Full þörf
er á að fram fari trúverðug rannsókn á þeim
skekkjum sem nú eru á markaðnum af þessum
sökum . Hættan á ofmati er nógu mikil samt .
Líklegt er að slík sápukúluáhrif séu þegar tekin
að myndast hérlendis, en ekki langt komin
enn . Bankastofnanir ættu að vakta þetta því
þær hafa þarna mikla hagsmuni .
Útlánaaukning og staða fjölskyldunnar
– janúar 2005
Ef haft er eðlilegt eiginfjárframlag (ca . 30%) í íbúðafjárfestingum, þá þola
heimilin 30% verðfall án þess að skelfing grípi
um sig . Ef hins vegar er lánað 90–95% eins og
al gengt mun nú, þá getur síðar, þegar harðnar
á dalnum, orðið „skuldadrifið verðfall“ eins
og í Kreppunni miklu og það er raunar alls
ekki svo ólíklegt . Í því felst að nægilega margt
fólk sem sér eignastöðu sína skyndilega verða
neikvæða grípur í örvæntingu til þess ráðs
að selja, til að reyna að lágmarka tap sitt .
Á þröngum markaði þarf ekki svo marga
skelfingu lostna til að verðfall verði bæði
snöggt og mikið . Ef eðlilegt eigið fé er að baki
íbúðafjárfestingum gerist þetta hins vegar
ekki . Þá stendur verðið fremur í stað um sinn
á meðan beðið er eftir að hagkerfið taki við
sér á ný . Fólk þarf á húsnæði að halda og bæði
þolir þá og sættir sig við sveiflurnar .
Í öllum greinum felst góð fagmennska í því
að fara varlega . Góðir ökumenn, sjómenn
og flugmenn fara varlega . Það ættu góðir
fjár málamenn líka að gera . Það er heppilegt
heim ilum, fyrirtækjum og lánveitendum að
hæfilegt eigið fé sé að baki fjárfestingum . Þá
þola lántakendur sveiflur í vöxtum, gengi
og kaup mætti . Þá aukast líkur á skilvíslega
greidd um vöxtum og afborgunum . Það er
hlut verk banka að veita leiðsögn og styðja
góð a fjármálamenningu .
Fyrst draumur, svo martröð
– janúar 2005
Nýjar afskriftarreglur í Noregi ollu því að norsku bankarnir gengu að veðum
sem höfðu þá fallið mikið í verði og töpin
urðu gífurleg . Eftirspurnin dróst saman og
atvinnuleysi jókst . Norsku stórbankarnir
stóðu loks uppi með skert eigið fé . Ríkisvaldið
þurfti að koma til hjálpar með nýju hlutafé og
gerði niðurfærslu á eldra hlutafé að skilyrði,
og það gekk eftir . Þessi atburðarás byrjaði