Þjóðmál - 01.12.2008, Qupperneq 58

56 Þjóðmál VETUR 2008
Margt gat maður lesið milli línanna sem
sýndi að konurnar hafa óljósa og ófullmótaða
hugmynd um bætta stöðu sér til handa . Konan
sem segir söguna af ofríki tengdamóður
sinnar með stolti lýsir vilja til aukinna valda
og réttinda kvenna . Draumurinn um ást og
eigið val á mannsefni lýsir löngun til að verða
viðurkenndur fyrir sérstöðu sína og að hafa
eitthvað um eigin örlög að segja . Það að vilja
ekki giftast strax eftir að menntun er lokið lýsir
vilja til að gera meira við líf sitt en tileinka það
barneignum og stórri fjölskyldu . Jóhanna segir
frá viðtölum sem hún rakst á í dagblaði við
einstaklinga sem vilja búa einir . Sá vilji lýsir
löngun til að rækta sjálfan sig en ekki þurfa
stöðugt að taka mið af fjölskyldunni .
Eftir að hafa lesið umfjöllunina í Veru og
heyrt viðbrögð fjölmiðlafólks við bókinni
vakna með mér áleitnar spurningar . Hvers
vegna notum við önnur viðmið gagnvart kon-
um á Vesturlöndum en konum í araba lönd-
um? Af hverju var ekki látið staðar numið í
kven frelsis- og jafnréttisbaráttunni hér þegar
í ljós kom að margar konur töldu ekki þörf á
breytingum? Enn lifir kynslóð kvenna sem telur
að karlar eigi að vera fyrirvinna fjölskyldunnar
og beri því að fá hærri laun, að börnin eigi að
vera á ábyrgð kvenna og að ákveðin störf séu
einfaldlega karlastörf . Af hverju var breytinga
þörf hér, meðan stór hluti var ánægður með
sitt hlutskipti? Hvað höfðum við að leiðarljósi
sem átti við hér en ekki þar? Við megum
ekki samþykkja kúgun annars staðar sem
menningarlegt fyrirbæri og val einstaklinganna,
sem skjól eigi í hefð og trúarbrögðum . Eiga þá
ekki sömu rök við hér?
Ábyrgð höfundar
Í viðtali við Jóhönnu í Morgunblaðinu 23 . októ ber 2004 segir hún: „Í raun og veru eru
hugmyndir okkar um konur í þessum heims-
hluta ekki samkvæmt rauninni og í við horfum
okkar gætir oft þekkingarleysis .“ Á bak síðu
bókarinnar segir að einsleit mynd sé dreg in
upp af arabakonum, að þær séu kúg aðar og
ómenntaðar . Einsleitar myndir og al hæfi ngar
eru gjarnan notaðar til að auðvelda orð ræðu
milli fólks en það þýðir samt ekki að fólk geri
sér ekki grein fyrir að undantekningar séu til .
Enda alhæfa viðmælendur Jóhönnu sjálf ar . Þær
alhæfa um vesturlandabúa og ekki síður araba .
Lykilatriði er hvort alhæfingarnar séu réttar og
ég tel mig hafa sýnt fram á með stuðningi í
orðum kvennanna sjálfra að alhæfingin um
kúgun þeirra á rétt á sér svo ekki verður um
villst .
Jóhanna gerir mikið úr menntun arabískra
kvenna . Ég vil hins vegar benda á að sam-
kvæmt skýrslu sem unnin var á vegum Araba-
bandalagsins og Barnahjálpar Sameinuðu
þjóð anna (UNICEF) (Mbl . 12 . apríl 2005)
er helmingur kvenna á þessum slóðum ólæs .
Þetta segir bara til um lesturinn, við vitum
ekki hversu hátt hlutfall læsa helmingsins hefur
síðan aflað sér menntunar umfram það . Er ekki
varhugavert að reyna að breyta við horf um fólks
í þá veru sem Jóhanna reynir, þegar staðreyndir
liggja fyrir um að ástandið sé svona slæmt?
Bókin stendur ágætlega fyrir sínu sem
viðtalsbók . Hún sýnir okkur eins og höfundur
ætlaðist til, að „manneskjan er alls staðar
eins; sömu draumar, sömu hugsjónir, sömu
áhyggjur“ (viðtal í Mbl . 23 . október 2004) .
Einmitt þess vegna finnst mér sárt að lesa
bókina og sjá drauma kvennanna verða að
engu og hugsjónir þeirra heftar svo rækilega .
Jóhanna hefði mátt láta þar við sitja, en ekki
ætla bókinni það vafasama hlutverk að breyta
viðhorfum sem augljóslega eiga rétt á sér . Það
þarf enga sérþekkingu á arabaheiminum til
að skilja það sem konurnar segja, aðeins góða
leskunnáttu og -skilning .
Mér virðist ljóst, að um skilgreiningarmun
er að ræða milli þessara tveggja menningar-
heima á orðinu kúgun . Skilgreining araba-
heims ins virðist sú sama og tíðkaðist hér fyrir
áratugum síðan, þ .e . að þetta er bara svona,
við erum konur og þetta er hlutverkið sem
okkur er ætlað . Því verðum við að sýna þessum
konum stuðning, það er á brattann að sækja
fyrir þær .