Þjóðmál - 01.06.2009, Qupperneq 51

Þjóðmál SUmAR 2009 49
árinu, hellt niður mjólk og bensíni fyrir
Reyk víkingum . „Í þessari ferð varð ég í
fyrsta skipti var við það, sem ég hef oft séð
síðar fyrir austan tjald, þennan óþægilega
forgangsrétt þeirra, sem teljast valdsmenn
af einu eða öðru tagi,“ sagði Guðmundur
löngu síðar .3 Hann hélt þó ótrauður áfram
að starfa í Sósíalistaflokknum . næsta
heimsmót var haldið í Moskvu 1957, og var
þá Guðmundur Magnússon enn fararstjóri
ásamt nokkrum öðrum ungum sósíalistum .
Þegar Halldór Kiljan laxness sendi mótinu
árnaðaróskir, mótmælti Steinn Steinarr
opinberlega: „Þetta „heimsmót“ er (og það
hélt ég raunar, að flestum væri fullljóst)
einn liðurinn í því mikla lyga- og blekk-
ing ar spilverki rússneskra kommúnista,
sem allur heimurinn hefur mátt horfa
upp á nú um árabil .“4 Morgunblaðið benti
einnig á, að einn fararstjórinn, Sigurjón
Einarsson guðfræðingur, seldi mótsgestum
gjaldeyri á svartamarkaðsverði (sem þá
var stranglega bannað), og kallaði hann
eftir það jafnan „rúbluprestinn“ .5 Fór
blaðamaður Morgunblaðsins á mótið,
Magnús Þórðarson, og skrifaði greinaflokk
um blekkingar mótshaldara, en sósíalistar
svöruðu jafnóðum í Þjóðviljanum .6
3 Ómar Valdimarsson: Jakinn í blíðu og stríðu (Rvík 1989),
191 . bls .
4 Halldór Kiljan laxness: „árnaðaróskir til handa sjötta
heimsmóti æskulýðs og stúdenta 1957,“ Þjv. 1957; Steinn
Steinarr: „Heimsmót æskunnar og Halldór laxness,“ Abl.
20 . júlí 1957 .
5 „Stórfellt gjaldeyrisbrask í sambandi við Moskvuför,“
Mbl. 21 . júlí 1957; „Þora ekki að minnast á gjaldeyrisbrask
kommúnista,“ Mbl. 24 . júlí 1957; „Gjaldeyrissvindl
kommúnista,“ Mbl. 25 . júlí 1957; „nýjar ásakanir
Alþýðublaðsins um gjaldeyrisbrask kommúnista,“ Mbl.
7 . ágúst 1957; „Moskvufari staðfestir frásögn Mbl. af
gjaldeyrisbraski kommúnista,“ Mbl. 3 . september 1957 .
Sjálfur gaf Sigurjón löngu síðar þá skýringu á því, að hann
gat í Moskvu selt rúblur fyrir krónur, að hann hefði gert
þetta fyrir Guðrúnu á . Símonar, sem átti rúblur í banka
í Moskvu og gat ekki fært þær yfir til Íslands: Fengu
Íslendingarnir á mótinu rúblur frá henni og greiddu síðan
henni í krónum . Sjá Sigurjón Einarsson: undir hamrastáli
(Rvík 2006), 372 . bls .
6 Magnús Þórðarson: „Potemkin mótið í Moskvu,“ Mbl.
30 . júlí 1957; sami: „Mótið í Moskvu,“ Mbl. 31 . ágúst,
Þátttaka Íslendinga í næstu heimsmót-
um æskunnar var dræmari . Sjöunda
heimsmótið var haldið í Vín 1959 og hið
áttunda í Helsinki 1962, og var talsvert
um mótmælaaðgerðir í tengslum við
þau .7 Þegar nokkrir íslenskir fulltrúar á
mótinu í Helsinki hófu á loft spjald, þar
sem á var letrað „Stop tests in East and
West“ (Hættið kjarnorkuvopnatilraunum
í austri jafnt og vestri), veittust starfsmenn
mótsins að þeim, hrifsuðu af þeim spjaldið
og brutu .8 Ekki mátti styggja Kremlverja,
sem stundað höfðu víðtækar tilraunir
með kjarnorkuvopn í Íshafinu . Eftir þetta
ákváðu forsvarsmenn mótanna að flytja þau
aftur til kommúnistalandanna, þar sem þeir
höfðu betri tök á þeim . níunda heimsmótið
var haldið í Sofíu 1968, skömmu fyrir
innrásina í tékkóslóvakíu, og sóttu það
um tíu Íslendingar . Sósíalistaflokkurinn
og æskulýðsfylkingin höfðu annast alla
skipulagningu á Íslandi fyrir þessi níu
mót . En á öndverðum áttunda áratug
reis vinstri bylgja á Íslandi eins og annars
4 ., 6 ., 12 ., 19 ., 21 . og 26 . september 1957 . Greinaflokkur
Magnúsar kom einnig út í sérstökum bæklingi undir sama
heiti (Rvík 1957) . Hörður bergmann: „Moskvumótið
í Morgunblaðinu,“ Þjv. 2 . október 1957; Magnús
Þórðarson: „Þjóðviljinn og Moskvumótið,“ Mbl. 8 .
október 1957; Hafsteinn Stefánsson: „Moskvumótið,“ Þjv.
29 . október 1957; Hafsteinn Stefánsson: „Moskvumótið
og Magnús Þórðarson,“ Þjv. 1 . og 19 . nóvember 1957;
Magnús Þórðarson: „Hafsteins-registur,“ Mbl. 27 .
nóvember 1957 .
7 jón E . Ragnarsson: „á skal að ósi stemma,“ Mbl. 25 .
mars 1960, „Köngulóarvefurinn,“ Mbl. 8 . apríl 1960,
„Alltaf sprettur illgresi af arfafræi,“ Mbl. 13 . maí 1960,
„Andstaða og falsauglýsingar,“ Mbl. 20 . maí 1960, „Fjár-
glæfrar,“ Mbl. 26 . maí 1960 .
8 „Yfirlýsing finnsku ríkisstjórnarinnar um 8 . heimsmót
æskunnar,“ Þjv. 7 . júní 1962; „Mikilvægur stuðningur
við heimsmótið,“ Þjv. 7 . júní 1962; „Stúdentar vara
við þátttöku íslenskrar æsku í festivalinu í Helsinki,“
Mbl. 11 . júlí 1962; „Pólitísk afglöp hins „ópólitíska“
Stúdentaráðs,“ Þjv. 21 . júlí 1962; „Heimsmót æskunnar
sett í Helsinki á sunnudaginn,“ Þjv. 31 . júlí 1962; „Allir
fordæma óspektir götustráka í Helsinki,“ Þjv. 2 . ágúst
1962; „Íslendingar reknir úr hópgöngu í Helsinki,“ Mbl. 8 .
ágúst 1962; „lögreglan lagði mótsstjórninni lið,“ Mbl. 9 .
ágúst 1962; „á forsíðum stórblaða,“ Mbl. 10 . ágúst 1962;
„Heimsmótið var mjög vel heppnað,“ Þjv. 10 . ágúst 1962
(forsíðuviðtal við Örn Erlendsson) .