Þjóðmál - 01.06.2009, Qupperneq 78

76 Þjóðmál SUmAR 2009
jónas Ragnarsson
Orð dagsins
Þegar rætt hefur verið um afleiðingar efna-hagserfiðleikanna síðustu mánuði hafa
ýmis orð skotið upp kollinum . Fróðlegt er að
skoða sögu nokkurra þeirra .
Orðið bankahrun er á allra vörum . Það
er gamalt í málinu . Ritmálssafn Orðabókar
Háskólans getur um notkun þess í Skírni
árið 1866, þegar talað er um bankahrun
sem „peningakaupmenn og fleiri urðu fyrir
í bombay í sumar er leið“ . Þetta orð hefur
verið í fréttum af og til síðustu áratugi . Í
september 2008 er talað um bankahrunið í
bandaríkjunum í Fréttablaðinu og Víkverji
Morgunblaðsins notar orðið bankahrun um
atburði hér á landi daginn eftir að þriðji
íslenski bankinn fór í þrot í október .
Skírnir geymir einnig elstu heimild um
orðið fjárglæframaður, í grein sem birtist
1893, var eftir Ólaf Davíðsson og fjallaði um
gjaldþrotamál í Frakklandi .
Í kjölfar ávarps forsætisráðherra til þjóðar-
innar 6 . október 2008 voru sett neyðarlög .
Þegar leitað er á vefnum timarit .is, sem
landsbókasafnið hefur sett upp, má sjá að
orðið hefur verið til í málinu í tæpa öld og
kom fyrst fyrir í blaðinu Austra árið 1913,
þegar rætt var um lög um vörutoll, sem voru
talin „niðurdrep frjálsra viðskipta og til þess
að skapa ólöghlýðni“ . Hitt er svo annað mál
að lögin frá því í haust heita ekki neyðarlög
heldur „lög um heimild til fjárveitingar
úr ríkissjóði vegna sérstakra aðstæðna á
fjármálamarkaði o .fl .“
Rætt er um skilanefnd í Morgunblaðinu
árið 1926, sennilega í fyrsta sinn, í grein um
erfiðleika kaupfélags á Eyrarbakka .
Eitt helsta deilumálið þessa mánuðina hefur
verið aðildarumsókn að Evrópusamband-
inu . Það kemur væntanlega mörgum á óvart
að orðið var nefnt á Alþingi í mars 1963 .
Alþýðublaðið hafði þá eftir Gylfa Þ . Gíslasyni
menntamálaráðherra að ríkisstjórnin hefði
þegar á árinu 1961 hugleitt þann möguleika
„að senda aðildarumsókn til þess að fá betri
aðstöðu til að fylgjast með málum hjá EbE,“
sem þá var nefnt Efnahagsbandalag Evrópu .
Það sem helst var talið mæla gegn aðild á þeim
tíma var sú hætta „að útlendingar gætu náð
úrslitaáhrifum í einstökum atvinnugreinum
og starfsemi þeirra stuðlað að eyðingu nátt-
úru auðlinda“ .
Svo virðist sem orðið skattaskjól komi
fyrst fyrir í Vísi síðla árs 1969, í viðtali við
björn Friðfinnsson bæjarstjóra á Húsavík um
sameiningu kaupstaðarins og Flateyjarhrepps .
Þar var getið um reykvískan iðnaðarmann
sem hafði skráð lögheimili sitt í hreppnum til
að þurfa ekki að greiða háa skatta . Orðið var
notað af og til í blöðum næstu árin en komst
í tísku í byrjun þessa árs .