Þjóðmál - 01.09.2010, Qupperneq 93

Þjóðmál HAUST 2010 91
Mér þykja rök Miu fremur sannfærandi
og ég held að það megi segja að mörgu leyti
svipaða sögu um ýmsa nýskipan í öðrum
greinum opinbers rekstrar þar sem reynt
hefur verið að innleiða einhvers konar
samkeppni án þess að huga að því hvort
hún væri keppni um að gramsa til sín sem
mesta peninga úr ríkissjóði eða um að gera
sem mest gagn . (Sjálfur skrifaði ég einu
sinni grein í Þjóðmál (3 . hefti, 2 . árg . bls .
40–45) um „samkeppni“ í íslenska fram-
haldsskólakerfinu sem mér þótti komin út
í óttalega vitleysu . Kannski fannst mér kafli
Miu sá besti í bókinni vegna þess að ég þekki
svolítið til í opinberum rekstri og hef setið
allmarga fundi þar sem viðskiptafræðingar
sýndu PowerPoint glærur og messuðu
um rekstur skóla án þess að gera sér
neina almennilega grein fyrir muninum á
opinberri stofnun og fyrirtæki á markaði .)
Stefán Ólafsson ritar 6 . kafla bókarinnar
sem nefnist „Árangur frjálshyggjunnar –
samanburður lífskjara í frjálshyggjuríkjum
og velferðarríkjum .“ Stefán talar um
frjálshyggju fremur en nýfrjálshyggju og
skilningur hans á hugtakinu tengist fyrst
og fremst opinberum umsvifum (1 . lið) þar
sem umfangsmikil ríkisrekin velferðarkerfi
eru öndverð frjálshyggju að hans dómi .
Stefán notar tölfræðileg gögn til að bera
saman 39 atriði sem varða lífskjör al-
menn ings á Norðurlöndum annars vegar
og í enskumælandi löndum (þ .e . Banda-
ríkjunum, Bretlandi, Írlandi, Kanada,
Ástralíu og Nýja-Sjálandi) hins vegar . Þessi
atriði varða m .a . hagvöxt, barnadauða, lífs-
líkur, heilsufar, atvinnuþátttöku, fjölda fólks
undir fátæktarmörkum, jafnrétti kynjanna,
tíðni afbrota og ánægju fólks með líf sitt .
Undir lok kaflans dregur Stefán niðurstöður
sínar saman og segir:
Af þeim 39 þáttum sem yfirlitið nær til voru
norrænu þjóðirnar með betri útkomu en þær
enskumælandi í 32 tilvikum, þær enskumælandi
voru betri í 3 tilvikum og ekki var markverður
munur hópanna í 4 tilvikum . (Bls . 185)
Stefán tengir velgengni Norðurlanda
öflugum ríkisreknum velferðarkerfum .
Mér sýnist hann rökstyðja þá tengingu en
hins vegar þykir mér titillinn á grein hans
svolítið villandi því eins og hann bendir
sjálfur á (bls . 174–5) er markaðshagkerfi á
Norðurlöndum . Norræn hagkerfi einkenn-
ast af einkaeign og frjálsum viðskiptum
ekkert síður en hagkerfi enskumælandi ríkja
og trúlega á það ekki minni þátt í velmegun
Norðurlandabúa heldur en hin opinberu
velferðarkerfi .
Þorgerður Einarsdóttir (sem ritar 7 .
kafla) fjallar um kynjamyndir og kyngervi
ný frjálshyggjunnar og tengir hugmyndir í
anda frjálshyggju um samkeppni og sókn
á mörkuðum og ýmis orð sem höfð voru
um íslensku útrásina við eiginleika sem
taldir eru karlmannlegir . Umfjöllun hennar
hefur sérstöðu að því leyti að hún gerir sér
skýrari grein fyrir því en aðrir höfundar
hvað hugtakið nýfrjálshyggja er mikill
vandræðagripur .
Orðið frjálshyggja hefur alltaf haft óljósa
merk ingu […] og málið flækist enn frekar
þeg ar rætt er um nýfrjálshyggju . Bæði hug-
taka notk un og merking eru á reiki . (Bls .
196)
Hún kýs að nota orðið um „þá hag-
stjórnarstefnu, pólitísku hugmyndafræði og
menningarástand sem náð hefur hnattrænni
útbreiðslu í okkar samtíma og upphófst um
1980 með valdatöku Margaretar Thatcher
og Ronalds Reagan“ (bls . 196–7) og segir:
Þótt hugtakanotkunin sé nokkuð á reiki
byggist nýfrjálshyggja á sama hugmyndagrunni
og klassísk frjálshyggja og skilgreiningar á
fyrirbærinu nýfrjálshyggja benda iðulega í
sömu átt . Þær eru m .a . fólgnar í að lágmarka
umsvif ríkisvaldsins með einkavæðingu ríkis-