Þjóðmál - 01.09.2011, Blaðsíða 90

88 Þjóðmál HAUST 2011
hlutleysi hinna marglofuðu frænda okkar á
Norðurlöndum .“52
Hverjar eru ástæður þess að sósíalistar
lögðu svona mikla áherslu á baráttu gegn
Bretum? Þjóðviljinn sagði að þjóðernislegar
ástæður væru að baki baráttunni .
Þjóðstjórnin væri að gera þjóðina þýlynda
gagnvart Bretum svo auðveldara væri að
„halda henni [þjóðinni] rólegri undir oki
brezka og íslenzka auðvaldsins .“53 Þessa
stundina væri Ísland „firrt þeirri hættu, sem
sjálfstæði þess stafar af þýzka auðvaldinu fyrst
um sinn . . .“ og því væri ástæða til þess að
berjast gegn ásælni þess brezka .54 Sósíalistar
og Þjóðviljinn hlytu að „einbeita sér gegn því
auðvaldi, sem á hverjum tíma er hættulegast
íslenzku alþýðunni, og fræða alþýðuna
einmitt um kúgun þess, baráttuna gegn því,
og hverjir séu bandamenn hennar í þeirri
frelsisbaráttu .“55 Það vildi þó svo heppilega
til fyrir íslensku sósíalistana að Sovétríkin
lutu sömu lögmálum og verkalýðurinn
íslenski . Verkalýðsríkið varð að beita sér
gegn þeim hluta auðvaldsins sem væri hvað
hættulegastur ríkinu og um þessar mundir
einbeittu Sovétríkin sér „gegn því enska, sem
reyndist ósáttfúsast gegn Sovétríkjunum“ .56
Hagsmunir Ráðstjórnar ríkjanna virðast því
hafa átt ágætan þátt í afstöðu sósíalista .
Nauðsynlegt þótti á þessum miklu
óvissutímum að fá leiðsögn frá Komintern
og fór Kristinn E . Andrésson í miðjum
apríl 1940 til fundar í Moskvu við fulltrúa
alþjóðasambandsins sem hefur verið fjallað
um í að minnsta kosti tveimur bókum .57
Þar talaði Kristinn við Wilhelm Florin
52 „Barátta allra gegn öllum“, Þjóðviljinn 11 . apríl 1940 .
53 „Íslenzkur þjóðarmetnaður og undirgefni við Bretann“,
Þjóðviljinn 3 . mars 1940 .
54 „Á Ísland að reka sjálfstæða utanríkispólitík“, Þjóðviljinn
8 . mars 1940 .
55 „Þjóðviljinn og stórveldapólitík Evrópu“, Þjóðviljinn 28 .
mars 1940 .
56 „Bardagaaðferð sósíalista“, Þjóðviljinn 14 . apríl 1940 .
57 Jón Ólafsson: Kæru félagar, bls . – Arnór Hannibalsson:
Moskvulínan (Reykjavík, 1999), bls . 155-159 .
og gaf ítarlega skýrslu um ástandið á
Íslandi .58 Töluðu þeir um mestallt það er
gerst hafði á Íslandi frá styrjaldarbyrjun,
þar á meðal klofning Sósíalistaflokksins
og Finnagaldurinn . Florin minntist á að
velgengni Finnagaldursins væri merki þess
að ekki hafi verið nægilega útskýrt innan
flokksins að ensk-franska stríðsblökkin
væri árásaraðilinn í stríðinu, sem vildi
snúa Þjóðverjum gegn Sovétmönnum .
Kristinn svaraði því til að til þess að
viðhalda einingunni í flokknum hefði verið
nauðsynlegt að taka upp hlutleysisstefnu að
hætti Héðins Valdimarssonar og að því hafi
lítið verið skrifað í blaðið um þessi mál . Hins
vegar hafi mjög margt verið gert í febrúar
og mars 1940 til þess að útskýra pólitík
Ráðstjórnarríkjanna í Þjóðviljanum .59
Þessi lýsing á atburðunum kann að virðast
skrýtin í ljósi þess að stuðningsmönnum
Héðins fannst lítið fara fyrir hlutleysi
Þjóðviljans . Hún sýnir hins vegar að vera
Héðins í flokknum hindraði það að mati
kommúnista að hægt væri að fara í einu og
öllu eftir óskum Komintern .
Hernám
Hinn 10 . maí 1940 var Ísland hernumið af Bretum . „Brezkur her réðst á Ísland
í gær, hertók Reykjavík og nágrenni .“60
Með þessari fyrirsögn hófst sambúðarsaga
Þjóðviljans og breska setuliðsins . Í leiðara
11 . maí 1940 sagði: „Með valdi hins sterka
hefur brezkur her ráðist inn í land vort,
rofið hlutleysi þess, troðið sjálfstæði vort
undir fótum .“61 Nú þyrfti hver Íslendingur
að sýna það að þeir „verðskuldi að vera frjáls
58 Lbs 5228 4to a . 495-15-105 „Bericht des Genossen
Andresson über die Lage in Island .“ Hér eftir „Bericht des
Genossen Andresson .“
59 „Bericht des Genossen Andresson“, bls . 29-30 . – Sjá
einnig Arnór Hannibalsson: Moskvulínan, bls . 157 .
60 „Brezkur her“, Þjóðviljinn, 11 . maí 1940 .
61 Sama heimild .