Þjóðmál - 01.09.2011, Blaðsíða 23

Þjóðmál HAUST 2011 21
tillögunum . Reynt verður eins og kostur er
að skýra þetta flókna mál á einfald an og
aðgengilegan hátt án þess þó að rýra um
of innihald hinnar lögfræðilegu greiningar .
Áður en vikið verður að einstökum atriðum
frumvarpsins er nauðsynlegt að greina frá
meginreglum gildandi kvótakerfis .
Meginreglur íslenska
kvótakerfisins
A ð nokkru leyti má rekja tilurð íslenska kvótakerfisins til breytinga sem gerðar
voru á stjórn botnfiskveiða árið 1984 . Á
tímabilinu 1984–1990 voru margvíslegar
undantekningar gerðar frá meginreglum
kerfisins en lagagrundvöllur þess var ótraustur
þar eð lög um efnið voru tímabundin . Vorið
1990 voru gerðar grundvallarbreytingar á
kerfinu þar sem samþykkt voru ótímabundin
lög um stjórn fiskveiða nr . 38/1990 og
heimilað var að framselja aflaheimildir
(aflahlutdeild4 og aflamark5) . Lögin komu
til framkvæmda 1 . janúar 1991 en var oft
breytt þar til að þau voru endurútgefin sem
lög um stjórn fiskveiða nr . 116/2006 (FSL) .
FSL hefur verið breytt í nokkrum mæli,
sérstaklega síðan árið 2009 .
Grundvöllur íslenska kvótakerfisins hef-
ur verið sá að sjávarútvegsráðherra hefur, að
fenginni ráðgjöf Hafrannsóknastofn unar,
gefið út reglugerðir um leyfilegan heilda r-
afla (heildarkvóta) í verðmætustu teg und um
4 Í aflahlutdeild fiskiskips felst afmarkað og ótíma-
bundið prósentuhlutfall í heildarkvóta hverrar
teg undar og skal aflahlutdeild vera óbreytt á milli
ára . Alls hefur aflahlutdeild verið nú skipt í 25
tegundum nytjastofna, 20 samkvæmt lögum um
stjórn fiskveiða og 5 á grundvelli laga um veiðar
utan fiskveiðilandhelgi Íslands nr . 151/1996 .
5 Aflamark er það magn sem hvert skip má veiða af
nytjastofni á ákveðnu veiðitímabili eða vertíð . Að
meginreglu skal aflamark hvers skips á hverju veiði-
tímabili eða vertíð ráðast af heildarkvóta viðkomandi
tegundar nytjastofns og aflahlutdeild skips í heildar-
kvótanum, sbr . til hliðsjónar neðanmálsgrein 7 .
nytjastofna sjávar yfir ákveðið veiði tímabil .
Ákvarðanir um heildarkvóta eru teknar
til að stuðla að fiskvernd þar eð magn-
takmarkanir kvótakerfisins lúta eingöngu
að því að takmarka fiskveiðidauða en ekki
hvaða hömlur þurfa að vera á notkun
veiðar færa, m .a . með tilliti til smáfiskadráps
og verndunar á búsvæðum nytjastofna .
Hinar fiskifræðilegu forsendur kerfisins eru
ein faldlega þær að halda verður lífmassa
hvers stofns í viðunandi ásigkomulagi
þrátt fyrir fiskveiðar og að ekki skipti máli
hvernig dauða fisks bar að vegna veiða,
þ .e . byggt er á því að fiskur, sem veiddur
er með botnvörpu, flotvörpu, dragnót, neti,
línu, handfæri og öðrum veiðarfærum, sé
dauður, sama hvaða veiðarfæri olli því að
hann drapst .
Í ljósi þess að heildaraflamagn hvers veiði-
tímabils er takmarkað verður að skipta því
með einhverjum hætti . Það hefur verið gert
með því að veita starfandi útgerðum fiski-
skipa veiðileyfi og einstaklingsbundnar afla-
heimildir . Aflaheimildir eru fram seljan legar
að tilteknum skilyrðum uppfylltum og með
óbeinum hætti veðhæfar, þ .e . löglegt er
að veðsetja fiskiskip ásamt þeim lang tíma
fiskveiðiréttindum (aflahlutdeild og króka-
aflahlutdeild6) sem á það eru skráð .
Aflaheimildunum eru ljáð hin eignar-
réttarlegu einkenni til að hámarka afrakstur
auðl indanýtingarinnar . Þessir eignar réttar-
legu eiginleikar aflaheimilda hafa m .a . þótt
umdeildir í ljósi þeirra yfirlýsinga í 1 . gr .
6 Hugtakið krókaaflahlutdeild er grundvallarhugtak
í „litla kvótakerfinu“ sem er eingöngu fyrir báta
und ir 15 brúttótonnum og veiða eingöngu með
línu- og/eða handfæri (krókabátur) . Í króka aflahlut-
deild felst afmarkað og ótímabundið prósentu hlut-
fall í heildarkvóta hverrar tegundar og skal hún vera
óbreytt á milli ára . Krókaaflamark er hins vegar afla-
magn sem útgerð krókabáts er heimilt að veiða af til-
tekinni tegund nytjastofns á hverju veiði tímabili eða
vertíð . Sömu meginreglur gilda í litla kvóta kerfinu
og í því stóra . Framselja má aflaheim ildir úr stóra
kerfinu í það litla en ekki úr því litla í það stóra .