Þjóðmál - 01.09.2011, Blaðsíða 92

90 Þjóðmál HAUST 2011
hervald, sem traðkar rétt og sjálfstæði vort
undir fótum væri ánægt með blað, sem ekki
hvikaði frá málstað íslenzku þjóðarinnar .“73
Þegar Bretar hófu flugvallargerð í Reykjavík
mótmælti Þjóðviljinn enn, sagði flugvöllinn
stórauka árásarhættu á Reykjavík og bætti
svo um betur: „Enn á ný skal Bretum sagt
það, að Íslendingar líta á allt þeirra framferði
hér sem ofbeldi og brot á þeim hugsjónum
sem þeir sjálfir segjast vera að berjast fyrir .“74
Einna verst varð þó orrahríðin vegna
Spitfire-málsins, en þá ætlaði breski herinn
að nýta sér vinsældir Spitfire-flugvélarinnar
eftir orustuna um Bretland til þess að selja
happdrættismiða, þar sem ágóðinn færi til
kaupa á einni slíkri . Setuliðið gætti sín ekki á
því að ólöglegt var að starfrækja hér happdrætti
án samþykkis ríkisstjórnarinnar . Þjóðviljinn
blés málið út á forsíðu og lét að því liggja að
ef verkamenn í Bretavinnunni keyptu ekki
happdrættismiða, þá yrðu þeir reknir:
Kúgun sú, sem brezka herstjórnin hér
sýnir, er því alveg opinber og ófyrirleitin .
Ef íslenzkir verkamenn dirfast að mögla
við því að láta fé sitt í herkostnað til Breta,
þá er uppsögn yfirvofandi . . . . Íslendingar
eiga ekki að taka þátt í herkostnaði Breta .
Brezka auðvaldið getur sjálft kostað sitt
stríð . Með fjársöfnun hér til kaupa á
flugvél handa brezka flugflotanum er
beinlínis verið að gera Íslendinga að
hernaðaraðiljum, það er verið að fá þá
sjálfa til að brjóta hlutleysi lands ins .75
Í utanríkismálanefnd Alþingis þóttu þessi
skrif vera ástæða til þess að athuga hvort að
íslensk stjórnvöld ættu að banna Þjóðviljann
áður en Bretar myndu gera það . Stefán
Jóhann Stefánsson, utanríkisráðherra og
73 „Þjóðviljinn og brezka herstjórnin“, Þjóðviljinn 13 .
október 1940 .
74 „Bretar hefja flugvallargerð“, Þjóðviljinn 18 . október 1940 .
75 „Brezka herstjórnin“, Þjóðviljinn 20 . október 1940 .
formaður Alþýðuflokksins, var sérstaklega
hlynntur því „m .a . vegna skemmdarverka,
sem opið lægi fyrir, að setja í samband
við æsingaskrif kommúnistablaðsins gegn
Bretum hér á landi .“76
Mestöll áhersla sósíalista á þessum tíma var
lögð á „andspyrnu“ gegn Bretum hér á landi
sem og stefnu þeirra í stríðinu . Stöku sinnum
heyrðust þó fregnir um að andstaða gegn
Þjóðverjum á meginlandinu færi vaxandi .
Harðorðastur var Þjóðviljinn í garð Þjóðverja
þegar íslenskum togurum er sökkt af þýskum
kafbátum, þá var talað um níðingsverk
gegn vopnlausum skipum .77 Málflutningur
sósíalista gagnvart Þjóðverjum fellur hins
vegar algjörlega í skuggann af ávirðingum
við Breta, einkum og sér í lagi vegna
nýlendumála þeirra á Indlandi . Í febrúar
1941 mátti til dæmis sjá á forsíðu Þjóðviljans
þessar tvær fyrirsagnir hlið við hlið: „Nazistar
herða kúgunartakið á hollenzku þjóðinni“;
„Bretar herða kúgunartakið á indversku
þjóðinni .“78 Þessi samanburður á breskri
stjórn á Indlandi og þýskri stjórn í Evrópu
var alls ekkert einsdæmi .79
Hámark andstöðu sósíalista við banda-
menn hlýtur að miðast við dreifi bréfsmálið .
Þegar Verkamannafélagið Dags brún hóf
allsherjarverkfall í janúar 1941 ákváðu
sósíalistar að vélrita og dreifa miða meðal
breskra hermanna, í því skyni að fræða þá um
verkfallið . Í lok dreifibréfsins stóð hins vegar
ákall til hermanna um að leggja niður vopn
fremur en að ganga í störf verkfallsmanna .
Breska setuliðið taldi að þessi tilmæli væru
hvatning til agabrots, sem er litið mjög
alvarlegum augum í hernaði . Bretar ákváðu
76 Alþ. 200 . fundur utanríkismálanefndar, 25 . október
1940 .
77 „Þýzkur kafbátur skýtur á vopnlaust skip“, Þjóðviljinn
13 . mars 1941 .
78 „Nazistar herða“ og „Bretar herða“, Þjóðviljinn 18 .
febrúar 1941 .
79 Sjá t .d . „Barátta hinna undirokuðu“, Þjóðviljinn 10 .
nóvember 1940 .