Milli mála - 05.07.2016, Síða 354
BERNSKA. HJÁ ÖMMU
Milli mála 7/2015
365
ómegð og seldi ólöglegan vodka. Komissarinn kom til hans og fór að
angra hann. Lífið varð honum erfitt. Hann fór til prestsins og sagði:
„Rabbíni, komissarinn gerir út af við mig. Biddu Guð að varðveita
mig.“ „Farðu í friði,“ sagði presturinn við hann. „Komissarinn mun ró-
ast.“ Gyðingurinn hvarf á braut. Á leiðinni að kránni sinni gekk hann
fram á komissarinn. Sá lá dauður á götunni með andlitið dreyrrautt og
sollið.
Amma þagnaði. Samóvarinn suðaði. Nágrannakonan hélt áfram að
syngja. Máninn blindaði allt. Mímí dillaði rófunni. Hún var svöng.
„Hér áður fyrr átti fólk sér trú,“ mælti amma mín. „Þá var jarðlífið
einfaldara. Þegar ég var ung stúlka gerðu Pólverjar uppreisn. Við
hliðina á okkur var óðal í eigu greifa. Sjálfur keisarinn kom og heim-
sótti greifann. Þeir skemmtu sér í sjö daga og sjö nætur. Á nóttunni
hljóp ég að kastala greifans og horfði inn um upplýsta gluggana.
Greifinn átti dóttur og heimsins fallegustu perlur. Svo var gerð upp-
reisn. Það komu hermenn og drógu hann út á torgið. Hermennirnir
grófu gryfju. Þeir vildu binda fyrir augun á gamla manninum. Hann
sagði: „Það er óþarfi,“ og tók sér stöðu frammi fyrir hermönnunum og
skipaði: „Skjótið.“ Greifinn var hávaxinn, gráhærður maður. Bændun-
um þótti vænt um hann. Þegar verið var að grafa hann, kom hraðboði
á þeysispretti. Hann var með náðunarbréf frá keisaranum.“
Samóvarinn var orðinn kaldur. Amma drakk síðasta bollann af
köldu teinu, og saug sykurmola í tannlausum munninum.
„Afi þinn,“ tók hún til máls, „kunni margar sögur, en hann var
trúlaus með öllu, hann trúði bara á mennina. Hann lét vini sína hafa
alla sína peninga, og þegar hann fór til að rukka þá, fleygðu þeir
honum niður stigann, og hann gekk af vitinu.“
Og amma segir mér frá afa mínum, sem var hávaxinn, ástríðu-
fullur maður, háðfugl og harðstjóri. Hann spilaði á fiðlu, sat við skriftir
á nóttunni og kunni öll tungumál. Hann lét stýrast af óslökkvandi
þekkingarþorsta og lífsþrá. Hershöfðingjadóttir varð ástfangin af eldri
syni þeirra. Sá flakkaði mikið, stundaði fjárhættuspil og dó í Kanada 37
ára gamall. Amma átti þá ekkert eftir nema einn son og mig. Allt var
þetta liðið. Dagur er kominn að kveldi og dauðinn nálgast hægum
skrefum. Amma þagnar, hneigir höfuðið og grætur.
„Lærðu,“ segir hún allt í einu af þunga, „lærðu, og þú munt öðlast
allt – frægð og frama. Þú verður að vita allt. Allir munu falla fram og