Frón - 01.04.1943, Page 23

Ræða
85
Fyrir þremur hundruSum ára fannst á íslandi skinnbók er
hafði aS geyma tuttugu og niu kvæSi eftir ókunna höfunda.
Finnandinn var Brynjólfur Sveinsson biskup í Skálholti og
skinnbókin var EddukvæSin. Biskup gerSi sér um þessar mundir
mikiS far um aS leita uppi íslenzkar skinnbækur frá miSöldum
á bæjum víSs vegar um landiS og safna þeim. ÁSur hafSi hann
eignazt aSalhandritiS aS Eddu Snorra Sturlusonar, og annaS
handrit sömu bókar hafSi hann átt en gefiS frá sér 1639; þaS
er nú niSurkomiS í SvíþjóS og kennt viS Uppsali (Uppsala-
Edda). Tveimur áratugum siSar sendi hann FriSriki III Dana-
konungi aS gjöf sjö dýrustu íslenzku gripina úr bókasafni sínu:
lögbók, rímfræSi, Noregs konunga sögur (Morkinskinnu), Gísla
sögu Súrssonar, Njáls sögu, Eddurnar báSar. Oss er spurn
hvort nokkur konungur hefur nokkuru sinni þegiS konung-
legri gjöf.
Eddur og fornsögur eru lykilorS hinna sigildu norrænu bók-
mennta sem fvrir tilstilli Brynjólfs hiskups og eftirkomenda
hans voru dregnar fram úr gleymsku. Biskup sjálfur, yfir-
burSamaSur aS lærdómi og hæfileikum, málsnjall á latneska
tungu og íslenzka, heitur ættjarSarvinur, skörungur og höfSingi
i öllum greinum, skildi flestum samtiSarmönnum sínum betur
gildi hinna nýfundnu gripa. A8 minnsta kosti skildi hann gildi
þeirra fyrir ísland. Edduhandrit sitt var hann vanur aS nefna
cimelium librorum, gersemi bóka. FaS var aS nokkuru
leyti fyrir hans atbeina aS Edda og önnur fornrit dreifSust um
landiS í fjölda eftirrita. Endurfundnar minningar frá þróttmiklu
æskuskeiSi hinnar íslenzku þjóSar, meSan landiS var ennþá
frjálst, urSu henni óviSjafnanleg uppspretta hugrekkis og nýs
trausts á hörSum tíma. Seytjánda öld var ef til vill hin
myrkvasta af fimm myrkuröldum Islands.
En hitt er víst aS Brynjólfur biskup gat ekki til neinnar
hlitar mælt eSa rennt grun i vidd og mátt þeirra áhrifa sem
þessar bækur myndu hafa síSar meir á gjörvallan skáldskap og
andlegt líf NorSurlanda. Oss sem aftur lítum er hægSarleikur
aS ganga úr skugga um þau. Vér getum gert oss í hugarlund aS
EdduhandritiS hefSi aldrei fundizt. Ef nefna skal höfunda af
NorSurlöndum sem hafa innblásizt eSa numiS af Eddum og
fornsögum, hljótum vér aS telja öll hin miklu nöfn: í Noregi
Ibsen, Björnson og SigriSi Undset, í Danmörku Ewald, Oehlen-
schláger, Grundtvig og Johannes V. Jensen, i SvíþjóS Rudbeck,