Frón - 01.04.1943, Side 25

Ræða
87
Anton Blanck hefur sýnt fram á, fyrstu forboSar komandi
norrænnar endurreisnaraldar í sænskum bókmenntum. Sam-
hengiS er greinilegt með þessum forboöum og upphafi þessarar
akademiu, hinnar þjóölegu stofnunar Gústafs III. ÁriÖ 1786, á
grundvöllunarári akademíunnar, kvað Clewberg »ÓÖu til sænsku
þjóðarinnar« meS norrænni eöa eins og þá var kallað »gauzkri«
stefnuskrá, árið eftir orti Oxenstierna kvæði sitt Uppskeru-
mennina (Skördarne) um í gauzkum anda, og áöur, 13. dag
maímánaðar 1786, haföi Gudmund Jöran Adlerbeth viÖ fyrsta
opinbera fund akademíunnar eftir vígsluhátíö hennar sagt fram
þýöing sína á Hákonarmálum Eyvindar skáldaspillis. Pannig
skapaÖist þegar á fyrstu árum akademíunnar mikilvæg erfða-
venja, sem síöan hefur verið haldiö viÖ, aÖ vísu i öðrum myndum.
I5á er Axeli Ákerblom voru veitt hin meiri verðlaun 1922 fyrir
EdduþýSing hans á sænsku, vottaði forstjóri þess árs Verner
von Heidenstam honum viÖurkenning akademiunnar og komst
m. a. svo aö orði, að þýðandinn heföi aö skoöun akademíunnar
unniö »bókmenntalegt afrek sem vel gæti jafnazt á viÖ marga
sjálfstæöa skáldskapariðju«, meö því að hann heföi gert »hið
lotningarverða skáldverk þar sem norrænn andi birtist skýrast
og dýpst, ungt í annað sinn og sett þaö nýtt og lifandi í tíma
vora miðja«.
Adlerbeth hugÖi Hákonarmál sprottin upp úr skáldskapar-
íþrótt vorra »gauzku forfeðra«. Geijer og gautar *) efuðust eigi
um aö Eddur og fornsögur væri eign allra NorÖurlandaþjóSa.
Vísindi síöari tíma lita aÖ sönnu í mörgum greinum ööruvísi á
þessar spurningar. En í rauninni haföi Geijer rétt fyrir sér. Svo
sannarlega sem öll NorSurlönd mæltu foröum á eina tungu og
voru eitt samfellt menningarsvið, svo eru og hinar sígildu
islenzku bókmenntir sameiginlegur minningasjóöur allra nor-
rænna þjóöa. Fornmáliö hélzt lengi óbreytt á Islandi og gerir
þaS aö nokkuru leyti enn i dag. Á sama hátt og tungan, varö-
veittist einnig fornmenningin, sökum afskekktrar legu landsins
og sjálfráðs og óháös lundarfars fólksins. I3ar geymdist hún
ósnortin — ekki af kristnum siS, heldur — af mörgum ytri
reglum og formum kaþólskrar kirkju, sem í öörum Evrópu-
löndum stuÖluðu til aö slétta og brjóta niður arftekin lífssniö;
*) Gautar nefndist á öndverðri 19. öld hópur ungra sænskra mennta-
manna sem stefndu að endurnýjun fornnorræns anda í sænsku þjóðlifi
og bókmenntum (þýð.).