Frón - 01.04.1943, Page 36

98
Sveinn Bergsveinsson
ætlaði maður sér aS ná í Priestley eSa Huxley varS undan-
tekningarlaust aS panta þá á seSlum, aS ekki sé minnzt á tízku-
höfunda eins og þá félaga Auden og Christopher Isherwood.
Eins og varla er til sá rithöfundur, aS hann tapi ekki einhverju
lifrænu gildi, eftir aS hans tími heyrir fortíSinni til, þannig er
um málform, sem endurspegla menningarviShorf, sem nú er
breytt.
Á sama hátt og telja má lifandi mál bezta miSil allrar mennt-
unar, þannig getur og mál, sem fullt er af dauSum og stirSnuSum
málformum, staSiS almennri menntun fyrir þrifum. PaS er ekki
svo aS skilja, aS sá geti ekki orSiS fullmenntaSur maSur, sem
sjálíur notar mikiS af stirSnuSum málmyndum í móSurmáli sínu,
heldur liggur hættan i því, aS sé starfi hans svo fariS, aS hann
sjálfur gerist menntgjafi, )já tapast svo aS segja fjörefni þeirrar
fæSu, sem hann ætlar aS bera öSrum á borS. Hann getur aS
sjálfsögSu flutt mönnum svo og svo mikiS af staSreyndum, en
þær hafa í sjálfu sér ekkert almennt menntunargildi, heldur
viShorfin til staSreyndanna og tengsl þeirra viS lífiS. En því
takmarki verSur ekki náS, ef hlaSinn er múr í kringum máliS,
en þaS svo innan þeirrar kviar látiS fara sinar eigin götur viS
túlkun hugsunarinnar. ÞaS er haft eftir Matthiasi Jochumssyni,
aS hann þyrfti ekki aS hafa mikiS fyrir aS yrkja, máliS yrti sig
sjálft. Hann sem glímdi viS málform mestan hluta ævi sinnar,
hefur vitaS, hvaS hann var aS fara. Pó áttu þessi orS miklu betur
viS mörg önnur skáld en hann, skáldin, sem rímuSu stöSugt
fríSur og blíSur. VerkefniS lá í því aS finna eitthvaS til
aS fylla upp í þar á milli.
En þaS cru ekki eingöngu leirskáldin, sem hafa látiS dauS
málform stjórna hugsun sinni. HafiS þiS t. d. ekki lesiS bókaum-
mæli blaSanna, þar sem bókaummælandinn skýrir frá því, a S
hann hafi tekiS hina umgetnu bók í hönd sér
og ekki lagt hana frá sér fyrr en hann var
b ú i n n m e S h a n a. Petta er ein hinna hefSbundnu lýsinga
í íslenzkum blöSum og tímaritum á háu gildi fagurfræSilegra
bókmennta. HugsiS ykkur þann bókmenntaþroska, sem slík upp-
tuggin og ósjálfstæS málform veita! Lýsingin hefur aS vísu haft
menntunargildi í fyrsta sinni, er hún var notuS, en hún hefur
þaS ekki í tuttugasta sinni. PaS mætti kannske meS einhverjum
rétti kalla þetta hugsunarleti, sem hinar stirSnuSu málmyndir
valda og hlúa aS. PaS er fyrirhafnarminna aS taka þau orS, sem