Frón - 01.04.1943, Qupperneq 43

Úr neðstu myrkrum
105
Björn á Skarðsá lýsti fyrstur manna risakolkrabba.
Undir fyrirsögninni »Vidunder« ritar Eggert Ólafsson um
það í ferSabók sinni og Bjarna Pálssonar, aS risavaxinn kol-
krabba hafi rekiS á l’ingeyrum i Húnavatnssýslu, og ber fyrir
sig sögn Björns á SkarSsá. Björn segir svo frá í annálum sínum:
»1639. Rak um haustiS á Pingeyrasand í Húnavatnsþingi
eina undarlega skepnu eSur sjóskrímsl, aS lengd og digurS
sem mannslikami. PaS var meS sjö hölum, og hver einn aS
lengd vel tvær álnir; þeir halar voru meS alsettum hnappa-
myndum, og þeir hnappar voru aS sjá sem í sérhverjum
væri augasteinn, og í kringum augasteinana sem augna-
hvarmar; þeir hvarmar voru aS sjá sem væru þeir forgylltir.
Á því sjóskrímsli var hér aS auki einn hali, er út var vaxinn
fyrir ofan hina halana; sá var ofurlangur, fjórir eSur fimm
faSmar. Ekkert hein eSur brjósk var í þess corpore, heldur
allt aS sjá og finna sem grásleppuhveljukviSur, og engin
mynd sást til höfuSsins, utan þaS eina hol eSur tvö, sem
voru aptur viS halana eSur skammt frá hölunum. Pessa
sömu skepnu skoSuSu margir ærlegir menn, og einn halinn
af þvi skrímsli var hafSur til sýnis heim til Pingeyraa.
Sú skýring Eggerts er án efa laukrétt, aS Björn lýsi hér
smokkfiski náskyldum kolkrabba, en miklu stærri tegund, og
má segja aS lýsingin sé býsna góS, aS því undanteknu aS höfS
eru endaskipti á dýrinu; þaS sem kallaS er halar eru auSvitaS
höfuSarmar kolkrabbans. Rannsóknir hins fræga danska náttúru-
fræSings Japetusar Steenstrups leiddu líka i ljós aS í djúpum
Atlantshafs lifir risakolkrabbi sá sem sýndur er á 2. mynd. A
lýsing Björns vafalaust viS þessa skepnu, og er frásögn hans sú
fvrsta er vér höfum sögur af.
Miklu stærra dýri sömu tegundar mun hafa skolaS á land í
Arnarnesvík á Gálmaströnd viS EyjafjörS áriS 1790. SkrifaSi
Stefán Pórarinsson á MöSruvöllum, þáverandi amtmaSur í
norSur- og austuramtinu, Sveini Pálssyni um þetta, og er upp-
skrift bréfsins í dagbókum Sveins. Segir þar aS búkurinn hafi
veriS svo stór aS fullorSinn karlmaSur gat tæplega náS utan
um hann meS handleggjunum. ÁSur en aS varS gert höfSu