Morgunblaðið - 25.02.2016, Blaðsíða 90

90 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 2016
Þórunnn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
„Alveg frá upphafi höfum við spilað
músík, texta og lög eftir Cornelis
Vreeswijk. Hljómsveitin hefur verið
starfandi í 10 ár með hléum og þegar
við fundum það út, þá langaði okkur
til að halda tónleika og gera það á
þessum vettvangi, í Norræna hús-
inu. Við viljum reyna að viðhalda
þessari tónlist og textum sem marg-
ir Íslendingar þekkja, sérstaklega
þeir sem voru í námi í Svíþjóð,“ segir
Magnús R. Einarsson, hljómsveit-
armeðlimur Spottanna. Sveitin held-
ur tónleika í Norræna húsinu á
morgun, föstudaginn 26. febrúar kl.
20.
Uppistaðan í prógrammi hljóm-
sveitarinnar er söngvar og vísur eft-
ir sænska skáldið Cornelis Vrees-
wijk en hljómsveitin leitar líka fanga
bæði hér heima sem og vestan hafs
og austan. Hljómsveitin er skipuð
þeim Eggerti Jóhannssyni sem
syngur og leikur á gítar, Einari Sig-
urðssyni á bassa, Magnúsi R. Ein-
arssyni sem syngur og leikur á gítar
og Karli Pétri Smith sem sér um
trommuleik. Á tónleikunum mun
Silas Bäckström, heiðursformaður
Cornelis Vreeswijk-setursins í Sví-
þjóð, segja nokkur orð og svara
spurningum um Cornelis. „Það er
mjög gaman að fá hann en Cornelis
er mikill sómi sýndur í Svíþjóð og til
er safn um hann í miðbæ Stokk-
hólms,“ segir Magnús.
Cornelis Vreeswijk (1937-1987)
var eitt af stóru nöfnunum í nor-
rænni vísnatónlist. Saga hans er
merkileg fyrir margra hluta sakir.
Hann var Hollendingur en fluttist til
Svíþjóðar með foreldrum sínum 12
ára gamall og varð eitt helsta skáld
Svía á 20. öldinni. Eftir Cornelis
liggur yfirgripsmikið safn af textum.
Hann var sískrifandi og yrkjandi og
ritsafnið hans því töluvert að vöxt-
um.
Hafa kafaði í tónlist sænska
söngvaskáldsins í áratug
„Eggert, söngvarinn okkar, bjó
lengi í Svíþjóð og heillaðist af tón-
list hans. Við höfum svo kafað sam-
an ofan í tónlistina hans. Við höfum
mest verið í því að túlka þessi lög og
útsetja þau upp á okkar máta sem
er á margan hátt öðruvísi en oftast
er gert,“ segir Magnús. Spottunum
var boðið að halda tónleika fyrir
nokkrum árum í Svíþjóð á svoköll-
uðum Cornelisdegi sem haldinn er
árlega og er tileinkaður söngva-
skáldinu.
„Ég held að það hafi verið Megas
sem sagði að það væru bara til tvær
tegundir, heimsósómi þar sem verið
er að skamma heiminn og svo ást-
arljóð,“ segir Magnús, spurður frek-
ar út í inntak sagnaljóðanna.
Vel ortar og skemmtilegar vísur
segir Magnús að vegi þungt í vin-
sældum skáldsins. „Hann var líka
ófeiminn við að stinga kýlum sam-
félagsins og sum laga hans voru
bönnuð. Hann var mjög umdeildur
því hann fór ekki þessa venjulegu
leið í lífinu. Hann var mikill drykkju-
maður og átti það til að rífa kjaft. En
hann lenti líka í vandræðum með
kvenfólk. Hann lifði á jaðrinum og
endaði á því að verða hálfgerður
flóttamaður í Danmörku þar sem
hann flúði skattinn og kvennamál,“
segir Magnús sem bendir á að til séu
margar skrautlegar sögur af honum
enda litríkur karakter með eindæm-
um.
Cornelis kom hingað til lands og
hélt tónleika. Þeir urðu færri en til
stóð og þurfti að aflýsa þeim eftir
þá fyrstu því hann var ekki í
ástandi til að spila. Þessir einu tón-
leikar sem hann kom fram á voru
þó vel sóttir og margir muna eftir
þeim.
Heillaðir af
söngvaskáldi
 Spottarnir flytja lög eftir Vreeswijk
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Tónleikar Vel ortar, skemmtilegar og beittar vísur orti sagnaskáldið Cornelis Vreeswijk sem Spottarnir flytja.
AF DJASSI
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Á morgun, föstudaginn 28. febrúar,
halda djassunnendur upp á afmæli.
Og þá ekki síst norrænir djassmenn
því einn af stórmeisturum norræna
djassins, danski fiðluskörungurinn
Svend Asmussen, verður aldargam-
all. Þessi mikli sveiflukóngur er
hættur að hljóðrita og leika opin-
berlega – þótt hann hafi ekki látið af
þerri iðju fyrr en kominn á tíræð-
isaldur, og situr á friðarstóli á vet-
urna suður í Flórída. Djassunnendur
geta hins vegar sótt í urmul upptaka
með Asmussen frá löngum og giftu-
ríkum ferli, og margir eiga góðar
minningar frá tónleikum hans. Og í
heimalandinu munu kollegar As-
mussen fagna á morgun, svo mikið
er víst.
Upp á svið með þig
Svend Asmussen kom seint til
Íslands að leika fyrir djassgeggjara,
þótt hann hefði þá þegar glatt út-
varpshlustendur reglulega í hálfa
öld; það var ekki fyrr en 1993 þegar
hann kom fram á RúRek-djasshátíð-
inni. Og alls kom hann þrisvar sinn-
um í heimsókn með kvartetti sínum
á tíunda áratugnum og var ætíð vel
fagnað, skiljanlega.
Í tilefni afmælisins er vert að
grípa niður í athyglisvert og líflegt
viðtal sem djassrýnir Morgunblaðs-
ins, Vernharður Linnet, átti við As-
mussen áður en hann lagði upp í
sína fyrstu Íslandsför. Viðtalið birt-
ist í Sunnudagsblaði Morgunblaðs-
ins 9. maí 1993 undir yfirskriftinni
„Upp á svið með þig Svend“.
Vernharður segir að „Sveinn
Haraldur Kristján“ hafi fæðst í
Kaupmannahöfn árið 1916 og hann
tjáði íslenska gestinum að sig hefði
alltaf langað til Íslands. Og grípum
niður í samtalið.
Djass sleppir mönnum ekki
„Einu sinni stóð til að ég kæmi
hingað með Niels-Henning og Pétri
Östlund. Það varð ekkert úr því.
Frábær trommuleikari Pétur Öst-
lund, einn sá albesti á Norður-
löndum. Ég kynntist honum um
1970. Þá var ég að skemmta í Stokk-
hólmi ásamt Alice Babs og hann
trommaði með hljómsveitinni. Þeg-
ar við vorum búin með dagskrá okk-
ar lék hljómsveitin fyrir dansi, en ég
fór aldrei heim fyrr en ég hafði
hlustað dásóða stund, ekki á hljóm-
sveitina heldur trommuleik Péturs.“
En ætlaði Svend alla tíð að
verða hljóðfæraleikari?
„Upphaflega ætlaði ég að verða
myndhöggvari, en kom við í tann-
lækningum. Ég var á Myndhöggv-
aradeild Akademíunnar og eitt sinn
las skólastjórinn í blöðunum að ég
spilaði á veitingahúsi og spurði mig
hvað ég hefði í kaup. „Ja, ég fæ 20
krónur fyrir kvöldið.“ „Tuttugu
krónur fyrir kvöldið, 600 krónur á
mánuði. Tvöföld launin mín. Haltu
áfram að spila, ungi maður.“ Og það
gerði ég. Mér fannst gaman að spila
og djassinn hafði nælt klónum í mig
og hafi hann gert það sleppir hann
manni ekki ævilangt.“
Djammað með Fats Waller
Asmussen segir Vernharði að
hann eigi ekki gömlu plöturnar sín-
ar og að honum finnist þær hræði-
legar. Honum finnist þær nýrri mun
betri. Þegar Vernharður mótmælir
því að þær gömlu séu slæmar dreg-
ur fiðlarinn í land.
„Jú, ég hljóðritaði nokkrar góð-
ar plötur. Þannig var að ég fór í tón-
leikaferðalag með Jósefínu Baker
og með henni voru brasilíski
trommuleikarinn Bibi Miranda og
argentínski gítarleikarinn Oscar
Alemán. Við hljóðrituðum Sweet
Sue og Limehouse blues og það var
bara nokkuð gott. Það var stórkost-
legt að fá að leika með þessum snill-
ing […] Þetta var árið 1938 og ég
lék sama ár með Mills-bræðrum og
Fats Waller. Það var stórkostleg
upplifun. Ég lék á nokkrum tón-
leikum með Fats í Kaupmannahöfn
og Árósum. Við hituðum upp og
hann stóð í hliðarvængnum með
viskíflösku í annarri hendi og mjólk-
urflösku í hinni og þegar tónleik-
unum var lokið var búið úr báðum
flöskunum. Við urðum perluvinir og
eftir tónleika lékum við fyrir dansi í
veitingasal Árósahallarinnar og
Fats sat í salnum og hesthúsaði tvær
risasteikur. Þegar hann var orðinn
saddur kom hann upp á sviðið og
djammaði með okkur og þvílíkur
hljómur sem hann náði úr flyglinum.
Þetta var fyrir daga hljóðnemanna
og þegar hann spilaði heyrðist varla
í okkur hinum.
En það var ekki bara djass sem
maður fékk að spila á þessum árum.
Maður varð að leika allskonar von-
lausar dægurflugur og revíulög,
valsa og tangóa, en maður reyndi
alltaf að koma djassinum að þegar
tækifæri gáfust.“
Hvítum ekki jafn eðlilegur
Asmussen sagði Vernharði að
stórsveitartónlist í stíl Glenns Mill-
ers hefði aldrei verið sín tónlist.
„Ég stend enn við þá fullyrð-
ingu mína, að með fáeinum undan-
tekningum sé djassleikur ekki hvít-
um mönnum jafn eðlilegur og
svörtum. Ein af undantekningunum
er góðvinur minn Benny Goodman.
Han bjó yfir ryþmatilfinningu sem
fáum hvítum mönnum er gefin. Bix
Beiderbecke var einnig í þeim hópi.“
Goodman, hinn frægi banda-
ríski klarínettuleikari, vildi fá As-
mussen vestur um haf að leika með
sér en af því varð ekki; Asmussen
rak sjálfur hljómsveit og var með
konu og ung börn. Seinna léku þeir
þó saman í Evrópu.
Fyrir harða svarta sveiflu
Meðal stórmeistara sem Asmus-
sen hefur leikið og hljóðritað með
eru Duke Ellington og Lionel Hamp-
ton. Duke hitti hann fyrst í einka-
samkvæmi í Stokkhólmi.
„Þá sat Duke og spilaði á píanó
útí horni og sneri bakinu í mig.
Hann var að leika Honeysuckle Rose
og ég pakkaði fiðlunni upp og spil-
aði með. Við lékum í það minnsta í
tíu mínútur áður en við fundum góð-
an endi á lagið. Þá sneri hann sér
við, leit á mig og sagði: „Man, you
play a hell of a lot of fiddle. My name
is Duke, what’s yours?“
Undir lok viðtalsins segir þessi
merki djassfiðluleikari hvernig
hann varð fyrir áhrifum af leik Stuff
Smith, sem hann átti síðar eftir að
leika með. Þennan vordag sagði
hann Vernharði að nú væri Stuff dá-
inn og sá fiðlari sem hann spilaði
mest með væri Stephane Grappelli.
„Í hvert skipti sem hann á stór-
afmæli er ég mættur með fiðluna.
Við erum dálítið ólíkir tónlist-
armenn, ég sæki miklu meira til
Stuffs Smiths en hann. Ég er meira
fyrir harða svarta sveiflu. Hann er
rómantískari. Aftur á móti hafa
menn á borð við Benny Goodman,
Coleman Hawkins og Roy Eldridge
haft meiri áhrif á mig en fiðluleik-
arar. Það tók mig smátíma að melta
boppið en eftir það stal ég öllum
frösunum frá Charlie Parker. Við
Dizzy áttum líka mikið sameigin-
legt. Báðir tónlistarmenn og „sjóv-
menn“,“ sagði Svend Asmussen sem
heldur upp á aldarafmælið suður í
Flórída á morgun – hvaða mætu fiðl-
arar skyldu mæta að spila í því stór-
afmæli?
Meira fyrir harða svarta sveiflu
 Djassfiðlarinn Sven Asmussen
heldur upp á aldarafmæli á morgun
Svend Asmussen Fiðluleikarinn glaðbeittur á gamalli ljósmynd úr mynda-
safni Morgunblaðsins, með fiðluna og wow-pedalana sem hann lék sér með.