Orð og tunga - 01.06.2009, Qupperneq 29

Orð og tunga - 01.06.2009, Qupperneq 29
Ásta Svavarsdóttir og Veturliði Óskarsson: Annarleg sprek ... 19 sem skarar fram úr, einkum í listum eða íþróttum, og verður frægt fyrir og mús um tölvutól; hin nýja viðbótarmerking orðanna er ætt- uð frá ensku orðunum star 'stjarna' og mouse 'mús' sem áður höfðu fengið þessa afleiddu merkingu. Slík orð eru ekki viðfangsefni þess- arar greinar heldur einungis bein tökuorð — orð sem að formi ekki síður en merkingu eiga sér erlendar rætur. Orð af því tagi geta líka leynt á sér, t.d. orðin flís (um efni) og blók (um lítilsigldan eða lágt- settan mann). Þótt hvorugt þeirra hljómi framandlega og form þeirra og útlit beri það ekki með sér eiga þau rætur að rekja til ensku orð- anna fleece og bloke og eru bæði tiltölulega ung tökuorð. Önnur orð af erlendum uppruna hafa framandlegri blæ og sum hafa ekki fylli- lega aðlagast íslensku málkerfi þrátt fyrir langan aldur. Þannig er t.d. um tökuorðin barón (13. öld) og ske (14. öld) sem ekki fylgja að öllu leyti reglum tungumálsins; hið fyrra hefur -ó- í áhersluleysi sem ekki er samkvæmt íslenskum hljóðskipunarreglum, hið síðara endar á -e, og samræmist því hvorki almennum reglum um hljóðskipun né um nafnháttarmynd sagna. Jakob Benediktsson (1987:132-136 og 201-204) hefur fjallað um uppruna tveggja íslenskra orða og leiðir rök að því að þau séu bæði sprottin af hendingu í hjarðljóðum Vergils: Rusticus es, Corydon 'Þú ert sveitadurgur, Corydon'. Þetta eru orðin rusti sem í nútímamáls- orðabók er m.a. skýrt með orðunum 'durtur' og 'dóni' (íslensk orðabók 2002) og dóni sem í upphafi var notað um ómenntaðan eða óheflað- an og durgslegan mann en hefur síðar fengið merkinguna 'ókurteis maður'. Hvorugt þessara orða getur talist sérstaklega framandlegt og fáa málnotendur myndi væntanlega gruna að þau séu ættuð úr öðru máli enda saga þeirra í málinu orðin býsna löng. Jakob telur að þau eigi uppruna sinn í máli latínuskólapilta og að þau séu a.m.k. frá því á 17. öld. Þessi tvö orð, uppruni þeirra og þróun eru um margt dæmi- gerð fyrir tökuorð í íslensku. Þau eru upprunnin í óformlegu talmáli hóps sem hefur þokkalegt vald á veitimálinu og meðlimir hans eru líklegir til að henda á lofti orð úr því innan hópsins, m.a. til að marka honum ákveðna sérstöðu — þessu má líkja við slanguryrði nútímans sem gegna svipuðu hlutverki (sbr. Mörður Arnason o.fl. 1982:vii—viii) þótt slík orð séu alls ekki öll af erlendum uppruna. Ur máli skóla- pilta hafa orðin síðan breiðst út og aðlagast íslenskum framburði og ís- lensku beygingakerfi, m.a. með aðferðum sem tíðkast við orðmyndun í íslensku. Þannig minnir ferlið Corydon > dóni óneitanlega á myndun
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.