Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 96

Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 96
86 Orð og tunga það athæfi að hanga aftan í bílum í snjó og láta þá draga sig. Þetta orð er eftirmynd ensku sagnarinnar to take, en merkingin (ekki síður en formið) lagar sig að hinum nýju aðstæðum. Margt er á huldu um gerð orðasafnsins og skipulag og tengsl þess við aðra hluta málkerfisins (setningagerð, hljóðgerð, merkingargerð). Ef spurt væri t.d. hvernig orðunum er raðað upp þannig að grípa megi til þeirra þegar á þarf að halda, virðist harla lítil ástæða til að ætla að þau séu geymd í stafrófsröð, eins og algengt er um prentaðar orða- bækur. Kannski er það líklegri tilgáta að orðakerfi okkar taki form sem einhvers konar tesárus eða orðtengslanet. Og það virðist a.m.k. ljóst að merking einstakra orða tekur mið af merkingu annarra orða í þessu neti eða kerfi merkingartengsla. Merking einstakra litarorða ræðst t.d. af því hvaða önnur orð eru til. Og þegar nýtt orð kemur í orðaforðann hefur það áhrif á þetta kerfi. Þannig má gera ráð fyrir að með tilkomu orða eins og appelsínugult (elsta dæmi í ritmálssafni Orðabókarinnar er frá 7. tug 20. aldar), sem er einhvers konar nýmyndun í anda alþjóðaorðsins orange hafi orð- ið breyting á merkingu orðanna guhir og rauður. Áður en þetta orð kom til var lengi vel notað orðið rauðgulur, en um það er fjöldi dæma í ritmálssafninu frá fyrri öldum. Það er álitamál hvort líta beri svo á sem liturinn rauðgulur hafi á þeim tíma verið „sérstakur litur" í merkingarkerfinu eða eins konar blanda af rauðum og gulum. Það er spurning að hve miklu leyti hefur orðið til „nýr litur" í íslensku merkingarkerfi þegar orð eins órans eða appelsínugult komu inn í mál- ið. Svo tekið sé annað dæmi um áhrif tökuorðs á merkingarkerfið, þá virðist merking orðsins agressífur [aikresiwr] (eða aggressífur [ak:res- ivyr]), eins og það er oft notað, ekki vera sú sama og íslenska orðs- ins árásargjarn, sem til greina kæmi að nota í stað hins (að margra mati) óæskilega tökuorðs. í íslenskri orðabók (2007) er orðið agressív- ur (merkt með tveimur spurningarmerkjum) útskýrt með orðunum 'áreitinn, frekur, ruddalegur'. Árásargjarn er hins vegar sá sem hef- ur tilhneigingu til að ráðast á menn með líkamlegu ofbeldi og 'láta hendur skipta', eins og það er orðað í skýringu íslenskrar orðabókar. Staðreyndin er þá, sé borið saman við ensku, að merking enska orðs- ins aggressive, sem tekur til líkamlegs ofbeldis ekki síður en tilfinninga eða andlegra þátta, flyst ekki óbreytt. Með öðrum orðum, þegar orðið kemur inn í íslensku, þá lagar það sig að merkingarkerfi tökumálsins
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.