Orð og tunga - 01.06.2009, Side 170

Orð og tunga - 01.06.2009, Side 170
160 Orð og tunga Við upphaf fyrsta tímabilsins, um 1907-1927, var þess minnst að hundrað ár voru liðin frá fæðingu Jónasar Hallgrímssonar en í kjölfar þess varð mikil vakning í málfarsefnum á íslandi. Ýmis stórmerk tíma- mót urðu einnig um þetta leyti, svo sem heimastjórn 1904, Reykjavík komst í símasamband við útlönd 1906, skólaskylda allra tíu til fjórt- án ára barna var tekin upp 1907, Háskóli íslands stofnaður 1911 og loks fögnuðu íslendingar fullveldi 1918. Þetta er athyglisverður tími í sögu tungumálsins því að um þetta leyti er tungumálið að verða að þjóðtungu sjálfstæðrar þjóðar. Samfara skólaskyldu og kerfisbund- inni móðurmálskennslu vöknuðu óhjákvæmilega spurningar um hvaða málviðmið skyldi nota. Hvers konar mál átti að kenna í skólunum? Hvers konar mál átti að nota í hinum nýju stofnunum landsins, eins og til dæmis háskólanum? Samskipti við útlönd jukust á þessum tíma og fjölmargar tækninýjungar bárust til landsins, svo sem sími og raf- magn sem áttu drjúgan þátt í að gjörbreyta lifnaðarháttum þjóðar- innar. Þessar nýjungar kröfðust nýrra orða. Verkfræðingafélag íslands setti á fót orðanefnd árið 1919 og starfaði hún til ársins 1927. Nefndin naut stuðnings ýmissa samtaka og því fjallaði hún um orðaforða af ýmsum sviðum. Nefndin birti meðal annars listann Orð lír viðskifta- máli í Morgunblaðinu 1926 og íðorðasafn 1928. Annað tímabilið í íslensku íðorðastarfi, að mati höfundar, er frá 1952 til 1965. Árið 1951 lagði menntamálaráðherra fram á Alþingi frumvarp um Akademíu íslands sem hafa skyldi forystu um allt það er varðaði rækt íslenskrar tungu. Frumvarpið náði ekki fram að ganga en stórt skref var engu að síður stigið því að á fjárlögum ársins 1952 var í fyrsta sinn sérstök fjárveiting til íðorðastarfs og markar það upp- haf annars tímabilsins. Orðabókarnefnd Háskólans hafði starfið með höndum og gaf út fjögur bindi með nýyrðum á árunum 1953-56 (Ný- yrði I—IV) og Tækniorðasafn árið 1959. íslensk málnefnd var stofnuð 1964 og árið 1966 tók nýr maður við formennsku en sá var jafnframt forstöðumaður Orðabókar Háskólans. Síðan segir (bls. 25): „Med dessa förándringar kan man sága att nástan allt terminologiarbete upphörde i landet. Det terminologiska arbetet lág inte inom förestánd- arens intresseomráde förutom att han dessutom var förestándare för en annan inráttning." Umræddur formaður og forstöðumaður er ekki nefndur á nafn hér en átt mun við Jakob Benediktsson og markar upphaf formennsku hans endalok annars tímabilsins. Sú greining höf- undar að lægð í íðorðastarfi á þessum tíma stafi af áhugaleysi for-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188

x

Orð og tunga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.